Veal Veng Reconciliation Center: Oral History & Health Observation

នៅថ្ងៃទី៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ ក្រុមការងាររបស់មជ្ឈមណ្ឌលផ្សះផ្សាវាលវែង នៃមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា បានធ្វើដំណើរទៅកាន់ភូមិកណ្ដាល ឃុំអន្លង់រាប ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់ ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ១០គីឡូម៉ែត្រប៉ែកខាងលិចនៃមជ្ឈមណ្ឌលផ្សះផ្សាវាលវែង។ គោលបំណងដែលក្រុមការងាររបស់មជ្ឈមណ្ឌលផ្សះផ្សាវាលវែងចុះទៅភូមិកណ្ដាល គឺដើម្បីសួរសុខទុក្ខ ស្តាប់រឿងរ៉ាវអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម និងបញ្ហាសុខភាពរបស់ពួកគាត់នាពេលបច្ចុប្បន្ន។ ក្រុមការងារបានជួបសម្ភាសន៍ជាមួយអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមចំនួន៤ (ស្រីចំនួន៣នាក់) ដូចខាងក្រោម៖

On July 9 2025, a team from the Veal Veng Reconciliation Center conducted a field visit to Kandal Village, Anlong Reap Commune, Veal Veng District, Pursat Province, located approximately 10 kilometers west of the Center. The primary objective of the visit was to engage with survivors of the Khmer Rouge regime, to document their personal testimonies, and to assess their current health conditions. During the mission, the team interviewed four survivors as outlined below:

នាងខ្ញុំឈ្មោះ ទេព ផន អាយុ៧៨ឆ្នាំ និងមានស្រុកកំណើតនៅភូមិតាលោ ឃុំតាលោ ស្រុកបាកាន ខេត្តពោធិ៍សាត់។ បច្ចុប្បន្នរស់នៅភូមិកណ្ដាល ឃុំអន្លងរាប ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់។ ខ្ញុំមានប្ដីឈ្មោះ សេក ឆួន(ស្លាប់ដោយសារខ្មែរក្រហមចាប់យកទៅសម្លាប់)។ ខ្ញុំមានកូនចំនួន១០នាក់ កូនខ្ញុំបានទទួលមរណៈភាពចំនួន៥នាក់ដោយសារជំងឺ។ ខ្ញុំមានឪពុកឈ្មោះ វិត (ស្លាប់) និងម្ដាយឈ្មោះ សេស អាន់ (ស្លាប់)។ ខ្ញុំមានបងប្អូនបង្កើតចំនួន១០នាក់(ប្រុស៥នាក់ ស្រី៥នាក់) បងប្អូនខ្ញុំបានទទួលមរណៈភាព៧នាក់(ប្រុស៤នាក់ ស្រី៣នាក់)។ ខ្ញុំជាកូនទី១ នៅក្នុងគ្រួសារ។

កាលពីក្មេងខ្ញុំរៀនបានថ្នាក់ទី១២​ចាស់ នៅសាលាបឋមសិក្សា-តាលោ ដែលស្ថិតនៅភូមិតាលោ ឃុំតាលោ ស្រុកបាកាន ខេត្តពោធិ៍សាត់។ មូលហេតុដែលខ្ញុំឈប់រៀនដោយសារតែគ្រួសារមានជីវភាពក្រីក្រ បងប្អូនច្រើនមិនអាចបន្តការសិក្សាបាន។ បន្ទាប់ពីឈប់រៀនខ្ញុំបានជួយការងារម្ដាយធ្វើស្រែចម្ការ ធ្វើការងារផ្ទះ មើលថែប្អូនៗនិងដើរបេះក្ដឹបឪឡឹក ក្ដឹបត្រសក់យកទៅលក់ ដើម្បីបានលុយយកមកផ្គត់ផ្គងនៅក្នុងគ្រួសារ។

នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ លោកឧត្ដមសេនីយ៍ លន់ នល់ បានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្ដេច នរោត្តម សីហនុ ចេញពីមុនតំណែង។ នៅក្នុងអំឡុងនោះភូមិដែលខ្ញុំរស់នៅមិនទាន់មានហេតុការណ៍អ្វីទេ ប្រជាជនអាចរស់នៅបានធម្មតា។ លុះដល់ឆ្នាំ១៩៧៣ កងទ័ពអាមេរិកកាំងបានបើកយន្តហោះជាច្រើនគ្រឿងមកទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅក្នុងភូមិដែលខ្ញុំរស់នៅ។ ពេលនោះប្រជាជននៅក្នុងភូមិមានការតក់ស្លុតនិងចលាចលជាខ្លាំង ប្រជាជនខ្លះបាននាំកូនចៅរត់សំដៅទៅក្នុងព្រៃដើម្បីលាក់ខ្លួន។ បន្ទាប់ពីស្ងប់ស្ងាត់ការទម្លាក់គ្រាប់បែក ខ្ញុំបានឃើញប្រជាជននៅក្នុងភូមិមួយចំនួនត្រូវបានស្លាប់ និងរងរបួសជាច្រើននាក់ រីឯផ្ទះសម្បែងជាច្រើនត្រូវបានឆាប់ឆេះ និងបំផ្លិចបំផ្លាញគ្មានសល់ គោក្របីស្លាប់ទាំងគ្រោល។ បន្ទាប់មកម្ដាយខ្ញុំបានប្រាប់ឲ្យខ្ញុំ និងប្អូនៗជីករណ្ដៅត្រង់សេទុកសម្រាប់លាក់ខ្លួន។

នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ កងទ័ពខ្មែរក្រហមបានវាយផ្ដួលរលំរបបលោកឧត្ដមសេនីយ៍ លន់ នល់។ បន្ទាប់ពីទទួលបានជ័យជម្នះនៅទីក្រុងភ្នំពេញ ខ្ញុំបានឃើញកងទ័ពខ្មែរក្រហមបានធ្វើដំណើរចូលមកភូមិរបស់ខ្ញុំ ហើយបានគ្រប់គ្រងភូមិខ្ញុំទាំងស្រុង។ កងទ័ពខ្មែរក្រហមចាប់ផ្ដើមស៊ើបនិងស្រាវជ្រាវប្រវត្តិរូបប្រជាជននៅក្នុងភូមិ ប្រជាជនដែលធ្លាប់ធ្វើជាទាហាន លន់ នល់ ភាគច្រើនត្រូវបានកងទ័ពខ្មែរក្រហមចាប់ទៅសម្លាប់។ ពេលនោះពូខ្ញុំម្នាក់ត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាប់យកទៅសម្លាប់ ដោយសារតែគាត់ជាអតីតទាហានប៉ារ៉ា ។ បន្ទាប់ពីស្រាវជ្រាវប្រវត្តិរូបត្រូវបានបញ្ចប់ ខ្មែរក្រហមបានបង្កើតសហករណ៍នៅក្នុងភូមិ។ បន្ទាប់មកខ្មែរក្រហមបានប្រាប់ឲ្យប្រជាជនប្រមូលសម្ភារៈរបស់របរដាក់រួម ហូបរួម ធ្វើការងាររួម និងស្នាក់នៅរួម។

ខ្មែរក្រហមបានបែងចែកឲ្យមានជាកងកុមារ កងយុទ្ធជន និងកងមនុស្សចាស់។ ពេលនោះខ្ញុំមានវ័យជំទង់ត្រូវបានខ្មែរក្រហមជ្រើសរើសឲ្យចូលធ្វើការងារនៅក្នុងកងចល័ត ដែលមានសមាជិកចន្លោះពី២០០ទៅ៣០០នាក់។ បន្ទាប់ពីជ្រើសរើសខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមបានបែងចែកជាក្រុមតូចៗ ក្នុងមួយក្រុមមានគ្នា១២នាក់ និងមានប្រធានក្រុមម្នាក់សម្រាប់ដឹកនាំកូនក្រុមឲ្យចុះធ្វើការងារ។ អ្នកដែលគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកងចល័តឈ្មោះ នារី វ៉ាត់។ ការងារដែលខ្មែរក្រហមឲ្យខ្ញុំធ្វើដំបូងគឺ ត្រូវជីកប្រឡាយពីភូមិតាលោក រហូតទៅដល់ភូមិប្រហាល ដែលស្ថិតនៅឃុំតាលោ ស្រុកតាលោសែនជ័យ ខេត្តពោធិ៍សាត់បច្ចុប្បន្ន។ បន្ទាប់ពីជីកប្រឡាយរួចរាល់ ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមផ្លាស់ចេញពីភូមិប្រហាល ដើម្បីឲ្យទៅជួយលើកទំនប់នៅដំណាក់ឈើក្រំ ដែលស្ថិតនៅភូមិព្រែក១ ឃុំសំរោង ស្រុកភ្នំក្រវាញ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ។ ពេលផ្លាស់មកលើកទំនប់នៅដំណាក់ឈើក្រំដំបូង ខ្ញុំមានការលំបាកជាខ្លាំង ព្រោះការធ្វើពលកម្មមិនសូវបានសម្រាក។ សម្រាប់អាហារហូបចុករបស់ខ្ញុំ ខ្មែរក្រហមបានដាំបាយចំហុយ ហូបជាមួយសម្លម្ជូរព្រលិត និងម្ជូរត្រកួនជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ ខ្ញុំលើកទំនប់នៅដំណាក់ឈើក្រំបានរយៈពេល១០ខែ បន្ទាប់មកទំនប់ដំណាក់ឈើក្រំបានបាក់។ ពេលនោះខ្ញុំនិងប្រជាជនដែលលើកទំនប់នៅដំណាក់ឈើក្រំទាំងអស់មានអារម្មណ៍ភ័យខ្លាច និងព្រួយបារម្ភជាខ្លាំង ព្រោះខ្លាចខ្មែរក្រហមចាប់យកទៅសម្លាប់។ បន្ទាប់ពីទំនប់បានបាក់បានរយៈពេល២ថ្ងៃ ខ្ញុំនិងប្រជាជនប្រហែល៣០នាក់ទៀត ត្រូវបានបង ម៉ឹង ដែលជាកងទ័ពខ្មែរក្រហមមកពីទីក្រុងភ្នំពេញ ជម្លៀសទៅឲ្យរស់នៅខេត្តបាត់ដំបង។ ពេលទៅដល់ខេត្តបាត់ដំបង ខ្ញុំនិងប្រជាជន៣០នាក់ ត្រូវបានបង ម៉ឹង បញ្ជូនឲ្យទៅធ្វើការងាររោងចក្រផលិតកន្សែង។ ខ្ញុំធ្វើការរោងចក្រផលិតកន្សែងបានរយៈពេល១ឆ្នាំ បានសម្រេចឈប់ ហើយផ្លាស់បានមករស់នៅជាមួយអ៊ំសៀន(ស្រី) ដែលជាម្ដាយមីងខ្ញុំវិញ ដែលស្ថិតភូមិស្លក្រាម ឃុំស្លក្រាម ស្រុកស្វាយចេក ខេត្តបាត់ដំបង (បច្ចុប្បន្នខេត្តបន្ទាយមានជ័យ)។ បន្ទាប់ពីឈប់ពីការងាររោងចក្របានរយៈពេល២ខែ ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមជ្រើសរើសឲ្យចូលជាកងនារីខ្មែរក្រហមនៅក្នុងកងពលលេខ២ ដែលមានទីតាំងនៅផ្សារលើខេត្តបាត់ដំបង (អ្នកគ្រប់គ្រងមិនចាំឈ្មោះ)។ ពេលចូលជាកងនារីខ្មែរក្រហម ខ្ញុំត្រូវបានបញ្ជូនមកកន្លែងចុងភៅ ដើម្បីដាំបាយឲ្យកងទ័ពបរិភោគ។ ក្រៅពីការងារចុងភៅ ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាត់តាំងឲ្យជួយជញ្ជូនគ្រាប់យកទៅឲ្យកងទ័ពដែលឈរជើងនៅស្រុកមោងឬស្សី។ ពេលត្រឡប់មកផ្សារលើវិញ ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមរៀបចំឲ្យរៀបការចំនួន៣០គូរ។ បន្ទាប់ពីរៀបការរួច ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមបញ្ជូនឲ្យទៅធ្វើស្រែនៅព្រលាន្តយន្តហោះខេត្តបាត់ដំបង។ ចំណែកប្ដីខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមបញ្ជូនឲ្យទៅកាន់កងកាំភ្លើងធំ នៅបន្ទាយរំចេក ដែលស្ថិតនៅក្នុងខេត្តបាត់ដំបង។

នៅឆ្នាំ១៩៧៩ កងទ័ពវៀតណាមបានវាយចូលមករំដោះខេត្តបាត់ដំបង ពេលនោះខ្ញុំនិងប្ដីមិនបានរត់ទៅណាទេ។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៥ ប្ដីខ្ញុំបានទទួលមរណៈភាព ដោយសារឈឺ និងមានជីវភាពក្រីក្រ។ បន្ទាប់មកខ្ញុំបានសម្រេចចិត្តផ្លាស់ចេញពីខេត្តបាត់ដំបង មករស់នៅភូមិកណ្ដាល ឃុំអន្លងរាប ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់ ដោយប្រកបរបរធ្វើចម្ការ ដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិតរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ ជាចុងក្រោយរឿងរ៉ាវដែលខ្ញុំចង់ចាំមិនអាចបំភ្លេចបាន ប្អូនប្រុសខ្ញុំចំនួន២នាក់ត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាប់យកទៅសម្លាប់ដោយសារតែរើសកំពីងដូងយកមកហូប។

សព្វថ្ងៃ ទេព ផន មានជំងឺប្រចាំកាយដូចជា ក្រពះពោះវៀន សន្លាក់ រលាក់ស្រោមខួរក្បាល លើសឈាម៕
សង្ខេបសាច់រឿងដោយ៖ ចាន់ ណារិទ្ធ

Tep Phan

My name is Tep Phan, a 78-year-old resident of Kandal Village, Anlong Reap Commune, Veal Veng District, Pursat Province. I was born in Talo Village, Talo Commune, Bakan District, Pursat Province. I was married to Sek Chhoun, who was captured and executed during the Khmer Rouge regime. I am the mother of ten children, five of whom passed away due to illness. My parents, Vit and Ses An, are both deceased. I am the eldest of seven siblings (three brothers and four sisters) of whom nine have died, including four brothers and three sisters.

When I was a child, I attended school up to the 12th grade at Ta Lo Primary School, located in Ta Lo Village, Ta Lo Commune, Bakan District, Pursat Province. However, I was forced to discontinue my studies due to my family’s financial hardship, as many of my siblings were also unable to continue their education. After leaving school, I assisted my mother with farming, household chores, and caring for my younger siblings. I also gathered small watermelons and cucumbers to sell to help support my family.

On April 17, 1975, the Khmer Rouge army overthrew the regime of General Lon Nol. Following their victory in Phnom Penh, I witnessed the Khmer Rouge forces entering and taking full control of my village. Shortly after, they began conducting background investigations on the villagers. Many individuals who had served as soldiers under the Lon Nol regime were identified, captured, and executed. One of my uncles was among those killed, as he had previously served as a paratrooper. After completing these investigations, the Khmer Rouge established cooperatives in the village, instructing people to pool their resources, live communally, work collectively, and eat together under the new regime’s policies.

During the Khmer Rouge regime, the army was divided into units for children, combatants, and the elderly. As a teenager, I was recruited into a mobile unit of about 200 to 300 members, later assigned to a smaller work group of 12 people under the leadership of a group leader. The mobile unit was led by a woman named Neary Vat. My first task was to dig a canal from Ta Lok Village to Prahal Village, located in Talo Commune, present day Talo Senchey District, Pursat Province. After completing the canal, I was transferred to work on the construction of the Damnak Chheu Kram Dam in Prek 1 Village, Sam Rong Commune, Phnom Kravanh District. Conditions were extremely harsh as I had little time to rest, and meals consisted only of steamed rice withwater lilies and morning glory sour soup. I worked on the dam for ten months, but it collapsed shortly after its completion. Everyone involved was terrified, fearing the Khmer Rouge would punish or kill us for the failure. After the dam collapsed, approximately two days later, I and about 30 others were evacuated to Battambang Province by Brother Moeng, a Khmer Rouge soldier from Phnom Penh. Upon arrival, Brother Moeng assigned me and the group to work in a towel factory, where I remained employed for one year. Afterward, I decided to leave the factory and moved to live with my aunt, Um Sien, in Slorkram Village, Slorkram Commune, Svay Chek District, Battambang Province (now part of Banteay Meanchey Province). Two months after leaving the factory, I was recruited by the Khmer Rouge to join the Women’s unit in Division 2, based in Phsar Leu, Battambang Province; however, I do not recall the name of the division manager. Upon joining, I was assigned to the cooks’ station to prepare rice for the soldiers, and I was also tasked with transporting grain to Khmer Rouge forces stationed in Mong Russey District. After returning to Phsar Leu, the Khmer Rouge arranged my marriage as part of a group of 30 couples. Following the marriage, I was sent to work in the fields at the Battambang provincial airport, while my husband was assigned to the artillery unit at Banteay Romchek, also in Battambang Province.

In 1979, when the Vietnamese soldier arrived in Battambang Province, my husband and I had nowhere to flee. In 2015, my husband passed away due to illness and poverty. Following his death, I decided to relocate from Battambang Province to Kandal Village, Anlong Reap Commune, Veal Veng District, Pursat Province, where I have been farming to sustain my livelihood ever since. The memory I hold most dearly and will never forget is the tragic fate of two of my younger brothers, who were captured and executed by the Khmer Rouge for picking sprouted coconuts to eat.

Currently, Tep Phan suffers from chronic illnesses such as gastrointestinal problems, joint pain, cerebral atrophy, and high blood pressure.

Story summary by: Chan Narith

ខ្ញុំឈ្មោះ ប៉ិច តូ ភេទប្រុស អាយុ៦៣ឆ្នាំ មានស្រុកកំណើតនៅក្នុងភូមិព្រៃខ្លា ស្រុកបរសេដ្ឋ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ បច្ចុប្បន្ន ខ្ញុំរស់នៅក្នុងភូមិកណ្ដាល ឃុំអន្លង់រាប ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់។ ។ ខ្ញុំមានមុខរបរធ្វើចម្ការ ដាំពោត និងដំឡូង។ ខ្ញុំមានឪពុកឈ្មោះ ម៉ី (ស្លាប់) និងម្ដាយឈ្មោះ គង់ (ស្លាប់)។ ខ្ញុំមានបងប្អូនបង្កើតចំនួន៦នាក់ (ស្រី៣នាក់)។ ខ្ញុំជាកូនទី២ក្នុងគ្រួសារ។ បងប្អូនរបស់ខ្ញុំនៅរស់រានមានជីវិតចំនួន៥នាក់ និងស្លាប់ចំនួនម្នាក់ដោយសារការទម្លាក់គ្រាប់បែកក្នុងសម័យ លន់ នល់។ ប្រពន្ធរបស់ខ្ញុំឈ្មោះ ជុំ ណាម អាយុ៥៤ឆ្នាំ និងមានកូនចំនួន៧នាក់ (ស្រី៥នាក់)។

នៅសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម ឪពុករបស់ខ្ញុំ បានចិញ្ចឹមសត្វដំរី និងប្រកបមុខរបររកស៊ីជាគ្រូថ្នាំបុរាណ។ ជារៀងរាល់ថ្ងៃ ឪពុករបស់ ខ្ញុំ តែងតែជិះដំរីទៅរកថ្នាំបុរាណ (ឬសឈើ) នៅលើភ្នំ។ ចំណែកម្ដាយរបស់ ខ្ញុំ ប្រកបមុខរបរធ្វើស្រែចម្ការនៅក្នុងភូមិកំណើត។ ខ្ញុំ ធ្លាប់ជិះដំរីឡើងទៅរកថ្នាំបុរាណជាមួយ ឪពុក បានប្រហែល៣ទៅ៤លើក។ ក្រៅពីមុខរបររកថ្នាំ ខ្ញុំ និងឪពុក បានដាំស្លឹកម្លូរ រែកយកទៅលក់។ កាលនៅវ័យកុមារ ខ្ញុំ មិនបានចូលរៀនសូត្រនោះទេ ព្រោះភូមិស្រុកកំពុងស្ថិតក្នុងភ្លើងសង្រ្គាមស៊ីវិលរវាងទាហាន លន់ នល់ ជាមួយកងទ័ពខ្មែរក្រហម។

នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៧០ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ មានយន្តហោះមកទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅក្នុងភូមិព្រៃខ្លា ក្រុមគ្រួសាររបស់ខ្ញុំបានរត់ភៀសខ្លួនចេញពីភូមិព្រៃខ្លា ដើម្បីទៅរស់នៅក្នុងភូមិបឹងស្រែ។ ឪពុកម្ដាយរបស់ ខ្ញុំ បានជីកត្រង់សេនៅតាមវាលស្រែ និងតាមមាត់អូរ សម្រាប់លាក់ខ្លួនពីការទម្លាក់គ្រាប់បែករបស់ទាហានអាមេរិកកាំង។ អំឡុងពេលជាមួយគ្នា សមាជិកគ្រួសារអ៊ុំរបស់ខ្ញុំទាំងអស់ និងប្អូនប្រុសរបស់ខ្ញុំ មា្នក់ត្រូវបានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត ដោយសារការទម្លាក់គ្រាប់បែក។

នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ចុងឆ្នាំ១៩៧៨ ខ្ញុំ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាត់ឲ្យចូលក្នុងកងកុមារភូមិព្រៃខ្លា ដែលមានឈ្មោះ តា ណែម ជាប្រធានកងកុមារ។ តា ណែម មានស្រុកកំណើតនៅក្នុងភូមិព្រៃខ្លា និងមានចរិតស្លូតបូត។ ដំបូងឡើយ ខ្ញុំត្រូវបាន តា ណែម ប្រើឲ្យកាប់ទន្រ្ទានខេត្រ រើសអាចម៌គោ និងកាប់ដីដំបូក ដើម្បីលាយបញ្ចូលគ្នាធ្វើជាជីដាក់ស្រែ។ ឪពុករបស់ ខ្ញុំ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមប្រើឲ្យធ្វើជាហ្មដំរី (មើលថែសត្វដំរី)។ ចំណែកម្ដាយ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមប្រើឲ្យលើកភ្លឺស្រែ និងធ្វើស្រែ ដក ស្ទូងនៅតាមសហករណ៍។ ក្រៅពីការងារធ្វើជី ខ្ញុំ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមប្រើឲ្យរែកដី លើកទំនប់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ ខ្ញុំ ត្រូវធ្វើការងារចាប់ពីម៉ោង៦ព្រឹក រហូតដល់ម៉ោង១១ព្រឹក សម្រាកហូបបបរម្ដង និងចុះធ្វើកាងារចាប់ពីម៉ោង១ទៅម៉ោង២រសៀល រហូតដល់ម៉ោង៥ល្ងាច ទើបបានសម្រាកហូបបបរម្ដងទៀត។ លុះយប់ឡើងម៉ោងប្រហែល៧យប់ ខ្ញុំ ត្រូវបន្តទៅរែកដីរហូតដល់ម៉ោង១០យប់ ទើបអាចចូលសម្រាកបាន។ ខ្ញុំ ហូបអាហារមិនបានគ្រប់គ្រាន់នោះទេ មានបបរលាយជាមួយពោត ឬដំឡូង ហូបលាយជាមួយសម្លព្រលិតស្ទើរររៀងរាល់ថ្ងៃ។ ពេលខ្លះក្នុងមួយសប្ដាហ៍ ខ្ញុំបានហូបបង្អែមចំនួនមួយម្ដង។ រៀងរាល់ពេលយប់ ខ្មែរក្រហមតែហៅក្រុមកុមារទៅប្រជុំ ដោយនិយាយថា ឲ្យប្រឹងធ្វើការងារឲ្យបានល្អ។ បន្ទាប់មក ខ្ញុំ និងកុមារមួយចំនួន ត្រូវបានខ្មែរក្រហមដកចេញពីភូមិព្រៃខ្លា ស្រុកបរសេដ្ឋ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ បញ្ចូនទៅកាន់ ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ។ ខ្ញុំ និងកុមារទាំងអស់ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមប្រើឲ្យកាប់ព្រៃនៅភូមិព្រៃក្ដួច ខេត្តតាកែវ។ សម្រាប់របបអាហារ គឺមានភាពខ្វះខាតដូចនៅភូមិព្រៃខ្លាដែរ។ រយៈពេលប្រហែល៤ទៅ៥ខែ ក្រោយមក ខ្ញុំ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមដកចេញពីខេត្តតាកែវ ដោយបញ្ចូនមកកាន់ស្រុកកំណើតវិញ។ ខ្ញុំ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមបញ្ជាឲ្យដាំអំពៅ មើលថែ និងរែកទឹកស្រោចដើមអំពៅឲ្យបានល្អ។ សម្រាប់របបអាហារ ខ្មែរក្រហមបានចែកអង្ករឲ្យដាំបាយ ឬបបរហូបដោយខ្លួនឯងនៅតាមក្រុម។

ដើមឆ្នាំ១៩៧៩ ខណៈពេល ខ្ញុំ កំពុងរែកទឹកស្រោចដើមអំពៅ កងទ័ពវៀតណាមបានចូលមកដល់ភូមិព្រៃខ្លា ខ្ញុំ បានឮអ្នកភូមិនិយាយតៗមកថា វៀតណាមចូលមកធ្វើបាប ចាប់វះពោះ និងខ្លាចកងទ័ពវៀតណាមចាប់ខ្លួនដូចខ្មែរក្រហមដែរ ទើបខ្ញុំរត់ទៅរកម្ដាយនៅសហករណ៍ និងបានរត់តាមអ្នកភូមិចេញពីភូមិព្រៃខ្លាទៅកាន់ទីរួមខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ ខ្ញុំ ម្ដាយ និងប្អូនៗ បានភៀសខ្លួនរស់នៅតាមវត្តមួយចំនួន ខេត្តកំពង់ស្ពឺ និងមិនហ៊ានត្រឡប់មកស្រុកកំណើតវិញនោះទេ។ រយៈពេល១ឆ្នាំ ក្រោយមក ខ្ញុំ និងម្ដាយបានរត់ត្រឡប់មកភូមិកំណើតវិញ ទើបបានជួបជុំជាមួយឪពុក។

នៅឆ្នាំ១៩៨៤ ខ្ញុំ បានចូលធ្វើកងទ័ពរបស់រដ្ឋាភិបាលនៃរបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា និងបានទៅហ្វឹកហាត់យុទ្ធសាស្រ្តកងទ័ពនៅក្នុងបន្ទាយអន្លង់ជ្រៃ ស្ថិតក្នុងស្រុកថ្ពង ខេត្តកំពង់ស្ពឺអស់រយៈពេល១ខែ។ ក្រោយមក ខ្ញុំ និងកងទ័ពចំនួន១០នាក់ ត្រូវបានកងទ័ពខ្មែរក្រហមចាប់ខ្លួនពីស្រុកថ្ពង និងបញ្ជូនទៅកាន់ជំរុំខៅផ្លួនៅព្រំដែនខ្មែរ-ថៃ ដើម្បីឲ្យចូលរួមជាមួយកងកម្លាំងខ្មែរក្រហម។ ខ្ញុំជាកងទ័ពនៅក្នុងវរសេនាធំលេខ១១១ ក្នុងកងពលធំលេខ១១ ដែលមានឈ្មោះ រាំង ជាប្រធានវរសេនាធំ១១១ និងប្រធានកងពលឈ្មោះ ម៉ុន។ បន្ទាប់មក ខ្ញុំ បានចូលមកប្រយុទ្ធក្នុងសមរភូមិវាយតទល់នឹងកងទ័ពវៀតណាមនៅក្នុងស្រុកភ្នំស្រួច ស្រុកឧដ្ដុង្គ ស្រុកឪរ៉ាល់ និងស្រុកថ្ពង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ។

នៅឆ្នាំ១៩៩៣ ខ្ញុំ បានដើរជាន់មីន និងរងរបួសត្រង់ជើងយ៉ាងធងន់ធ្ងរ។ បន្ទាប់ពីរងរបួស ខ្ញុំ មិនបានចូលរួមប្រយុទ្ធក្នុងសមរភូមិទៀតនោះឡើយ។ រឿងរ៉ាវដែលខ្ញុំបានចងចាំ និងមិនអាចបំភ្លេចបានក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម គឺនៅអំឡុងពេលខ្ញុំ នៅជាកុមារត្រូវបានខ្មែរក្រហមប្រើឲ្យធ្វើការងារយ៉ាងលំបាកខ្លាំង ជាពិសេសការបរិភោគអាហារមិនបានគ្រប់គ្រាន់ ដែលតម្រូវឲ្យហូបបបរអស់រយៈពេល៣ឆ្នាំ។

សព្វថ្ងៃ ប៉ិច តូ ជាជនពិការ និងមានជំងឺប្រចាំកាយ គឺជំងឺសួត(ក្អកធ្លាក់ឈាម)។
សង្ខេបសាច់រឿងដោយ៖ មឿន ស្រីណុច

Pech To

My name is Pech To. I am a 63-year-old male, born in Prey Kla Village, Basedth District, Kampong Speu Province. I currently reside in Kandal Village, Anlong Reap Commune, Veal Veng District, Pursat Province. I work as a farmer, cultivating corn and cassava. My parents, Mey and Kong, are both deceased. I have six siblings, including three sisters, and I am the second child in my family. Five of my siblings are still living, while one sibling died as a result of bombing during the Lon Nol era. My wife, Chum Nam, is 54 years old, and we have seven children, five of whom are girls.

During the Sangkum Reastr Niyum regime, my father raised elephants and served as a traditional medicine teacher. Each day, he would ride an elephant to the mountains to gather medicinal roots. My mother worked as a farmer in our hometown. I accompanied my father on the elephant on about three or four occasions to collect traditional medicine. In addition to harvesting medicinal plants, my father and I planted betel leaves for sale. I did not attend school as a child because our village was caught in the midst of the civil conflict between the Lon Nol government and the Khmer Rouge.

Between 1970 and 1975, Prey Kla Village was subjected to bombings from planes. To escape the attacks, my family fled to Boeung Sre Village. My parents dug trenches in the rice fields and along the riverbanks to seek shelter from the bombings carried out by American forces. Tragically, during this period, my maternal uncle’s entire family and one of my younger brothers were killed in the bombings.

Between 1975 and the end of 1978, I was assigned by the Khmer Rouge to the children’s group in Prey Kla Village, under the leadership of Ta Nem, a gentle man from our village. Initially, Ta Nem tasked me with cutting tree branches, collecting cow dung, and digging soil to prepare fertilizer for the rice fields. My father was assigned as an elephant herder, while my mother was compelled to clear and cultivate the rice fields and transplant seedlings within the cooperative. In addition to making fertilizer, I was required to dig soil and help build dams, which was very demanding work. My daily schedule was long and exhausting: I worked from 6 AM to 11 AM, took a short break for porridge, then resumed work from 1PM to 5PM, followed by another porridge break. At night, around 7 PM., I had to continue carrying dirt until 10 PM before resting. Food was scarce so I mostly ate porridge mixed with corn or potatoes, accompanied almost daily by water lily soup. Occasionally, about once a week, I would have a dessert.

Every night, the Khmer Rouge would gather a group of children for meetings, urging them to work hard and give their best effort. Subsequently, I, along with other children from Prey Kla Village, Parset District, Kampong Speu Province, was sent to Tram Kak District, Takeo Province. There, we were forced to cut down the forest in Prey Kdouch Village, Takeo Province. Food remained as scarce as it was in Prey Kla Village. After approximately four to five months, the Khmer Rouge transferred me back to my hometown, where I was ordered to plant and tend sugarcane, as well as fetch water to irrigate the crops. The Khmer Rouge distributed rice to the groups to prepare porridge among themselves.

In early 1979, while I was drawing water to irrigate the sugarcane fields, the Vietnamese soldiers arrived in Prey Kla Village. I overheard villagers speaking fearfully about how the Vietnamese intended to torture people and cut open their stomachs. Fearing that I would be arrested by them, I fled to find my mother at the cooperative and joined the villagers from Prey Kla as they fled to the provincial capital of Kampong Speu. My mother, siblings, and I took refuge in several pagodas throughout Kampong Speu Province, too afraid to return home. After a year, my mother and I returned to our hometown, where we were reunited with my father.

In 1984, I enlisted in the soldiers of the Government of the People’s Republic of Kampuchea and underwent military tactics training for one month at Anlong Chrey Fort in Thpong District, Kampong Speu Province. Subsequently, I, along with ten other soldiers, was captured by Khmer Rouge forces in Thpong District and sent to the Khao Phlu camp on the Cambodian Thai border to join their ranks. I served as a soldier in Regiment No. 111, Division No. 11, under the command of Raing, the regiment commander, and Mon, the division commander. Following this, I engaged in combat against the Vietnamese soldiers across several districts in Kampong Speu Province, including Phnom Sruoch, Oudong, Aoral, and Thpong, for many years.

In 1993, I stepped on a landmine and sustained a serious leg injury, which prevented me from participating in any further combat operations. One memory from the Khmer Rouge era that remains vivid and unforgettable is the extremely hard labor I was forced to endure as a child, coupled with severe food shortages that left me surviving largely on porridge for three years.

Currently, Pech To is disabled and suffers from a chronic illness called tuberculosis (with coughing up blood).

Story summary by: Moeurn Sreynoch

ខ្ញុំឈ្មោះ ឌូ នៅ ភេទស្រី អាយុ៦៣ឆ្នាំ ប្រកបមុខរបរធ្វើចម្ការ។ ខ្ញុំមានស្រុកកំណើតនៅភូមិរាំងទេ ឃុំជើងរាស់ ស្រុកឧដុង្គ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ បច្ចុប្បន្ននេះខ្ញុំរស់នៅភូមិកណ្ដាល ឃុំអន្លង់រាប ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់។ ខ្ញុំមានឪពុកឈ្មោះ សុខ(ស្លាប់) ម្ដាយឈ្មោះ សាំ (ស្លាប់)។ ខ្ញុំមានបងប្អូនចំនួន៤នាក់នៅក្នុងនោះមានស្រីចំនួន២នាក់។ ឪពុកខ្ញុំមានប្រពន្ធទី២ និងមានកូនចំនួន៥នាក់នៅក្នុងនោះមានស្រី៣នាក់ទៀត។ ខ្ញុំមានប្ដីឈ្មោះ ឡឹង លីម (ស្លាប់) ដោយសារជំងឺថ្លើមកាលពី១០ឆ្នាំមុន។ ខ្ញុំមានកូនចំនួន៤នាក់នៅក្នុងនោះមានស្រីម្នាក់ កូនៗរបស់ខ្ញុំបានរៀបការរួចរាល់អស់ហើយ។

នៅវ័យកុមារខ្ញុំរស់នៅជាមួយឪពុកនិងម្ដាយចុង ពីព្រោះម្ដាយរបស់ខ្ញុំបានស្លាប់ចោលតាំងពីខ្ញុំកើតបានរយៈពេល៣ខែមកម្ល៉េះ។ ឪពុកខ្ញុំតែងតែប្រកបរបរធ្វើស្រែដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពគ្រួសារ។ នៅអាយុ៧ឆ្នាំខ្ញុំបានចូលរៀនឪពុកនាំឲ្យចូលរៀនថ្នាក់ទី១២​ចាស់ នៅសាលាបឋមសិក្សារាំងទេ នៅខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ រៀនបានរយៈពេលមួយឆ្នាំខ្ញុំបានសម្រេចចិត្តឈប់រៀន ដោយសារតែគ្រួសារមានជីវភាពខ្វះខាតខ្លាំង។ ក្រោយពេលឈប់រៀន ខ្ញុំនៅផ្ទះជួយមើលប្អូនដើម្បីឲ្យឪពុកនិងម្ដាយចុងទៅធ្វើស្រែ។

នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ លោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ បានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្ដេច នរោត្តម សីហនុ។ នៅក្នុងភូមិរាំងទេ ទទួលរង់ការទម្លាក់គ្រាប់បែកយ៉ាងខ្លាំងពីយន្តហោះទាហានអាមេរិក និងធ្វើឲ្យខូចខាតនូវទ្រព្យរបស់ប្រជាជនយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់។ ប្រជាជនដែលរស់នៅក្នុងភូមិទាំងអស់ភ័យខ្លាចនាំគ្នារត់ទៅរស់នៅតាមវាលស្រែព្រមទាំងជីកត្រង់សេសម្រាប់លាក់ខ្លួន។ ក្រោយពេលប្រជាជនបានផ្លាស់មករស់នៅតាមវាលស្រែអស់ ទិដ្ឋភាពនៅក្នុងភូមិមានសភាពស្ងាត់គ្មានមនុស្សរស់នៅ។ នៅអំឡុងឆ្នាំ១៩៧៣ បងប្រុសរបស់ខ្ញុំម្នាក់និងក្មេងៗនៅក្នុងភូមិចំនួន២នាក់បាននាំគ្នាដើរឃ្វាលគោនៅតាមវាលស្រែសុខៗ ស្រាប់តែយន្តហោះរបស់អាមេរិកបានមកទម្លាក់គ្រាប់ដាក់យ៉ាងសាហាវព្រៃផ្សៃបណ្ដារឲ្យបងប្រុសរបស់ខ្ញុំនិងក្មេងៗចំនួន២នាក់ទៀតស្លាប់បាត់បង់ជីវិតនៅកណ្ដាលវាលស្រែ។ យន្តហោះតែងតែមកទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅក្នុងភូមិរាំងទេជាប្រចាំ។ ខ្ញុំត្រូវរស់នៅតាមវាលស្រែរហូតទាល់តែកងទ័ពខ្មែរក្រហមរំដោះបានទីក្រុងភ្នំពេញ។

នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្មែរក្រហមបានវាយរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញបានដោយជោគជ័យ។ គ្រួសារបស់ខ្ញុំនិងប្រជាជនជាច្រើននាក់ត្រូវបានខ្មែរក្រហមផ្លាស់ឲ្យទៅរស់នៅក្នុងភូមិរាំងទេវិញ។ គ្រាន់តែប្រជាជនចូលដល់ក្នុងភូមិ ខ្មែរក្រហមបានចាប់ផ្ដើមបង្កើតជាសហករណ៍ដោយប្រាប់ឲ្យប្រជាជនទាំងអស់ចាប់ផ្ដើមធ្វើការងាររួមគ្នា ហូបរួមគ្នា ស្នាក់នៅរួមគ្នា និងបែងចែកការងារដល់ប្រជាជនគ្រប់វ័យ។ លើសពីនេះទៅទៀតខ្មែរក្រហមបានប្រមែប្រមូលទ្រព្យសម្បត្តិប្រជាជនដែលមានតម្លៃដាក់រួមគ្នាទាំងអស់។ បន្ទាប់ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមបំបែកពីគ្រួសារឲ្យចូលធ្វើការនៅក្នុងកងកុមារនៅក្នុងភូមិរាំងទេ។ ចំណែកឪពុករបស់ខ្ញុំត្រូវខ្មែរក្រហមចាត់ឲ្យធ្វើការងារជាមួយប្រជាជនចាស់ៗនៅក្នុងភូមិ។ នៅក្នុងមួយកងកុមារមានកុមារប្រហែលចំនួន១០០នាក់ជាង ហើយក្មេងៗទាំងអស់នោះត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាត់ឲ្យធ្វើការងារដូចជា បោចស្មៅសម្អាតនៅជុំវិញរោងសហករណ៍។ បន្ទាប់ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមផ្លាស់ពីភូមិរាំងទេ ឲ្យទៅធ្វើកាងារនៅភូមិទឹកលង។ ពេលទៅដល់ភូមិទឹកលងដំបូងខ្មែរក្រហមប្រើខ្ញុំនិងកុមារជាច្រើននាំគ្នាឆ្ការព្រៃដើម្បីយកដីធ្វើជាចម្ការ។ ក្រោយពីឆ្ការព្រៃហើយរួចរាល់ខ្ញុំត្រូវដើរកាប់ដើមដើមទន្ទ្រានខែត្របន្តដើម្បីយកធ្វើជីដាក់ស្រែ។ នៅក្នុងមួយថ្ងៃខ្ញុំត្រូវចូលធ្វើការងារចាប់ពីម៉ោង៧ព្រឹករហូតដល់ម៉ោង១១ថ្ងៃត្រង់ទើបបានហូបបបរឬក៏បាយ នៅចន្លោះម៉ោង១២ដល់១ ថ្ងៃត្រង់កុមារទាំងអស់ត្រូវចូលរៀនអំពីរព្យព្ជានៈ៣៣តួរនិងស្រៈ។ នៅម៉ោង១​ចូលធ្វើការងារបន្តទៀតរហូតដល់ម៉ោង៥ល្ងាចបានឈប់សម្រាកទៅតាមកន្លែងរៀងៗខ្លួន។ ក្រោយមកទៀតខ្ញុំត្រូវខ្មែរក្រហមផ្លាស់ការងារឲ្យមកធ្វើនៅកន្លែងរោងចិញ្ចឹមជ្រូក ដើម្បីរែកទឹកឲ្យចាស់ៗបបរបាយជ្រូក។

នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៧ ខ្មែរក្រហមបានជ្រើសរើសកុមារដែលមានកម្លាំងមាំមួនជួយក្រុមកងចល័តជួសជុលប្រឡាយនៅក្នុងភូមិទឹកលង ដោយរែកដី ជញ្ជូនដីចាក់លើខ្នងទំនប់។ លើកទំនប់នៅភូមិទឹកលងបានរយៈពេលប្រហែល៣ខែ ខ្មែរក្រហមបានផ្លាស់ខ្ញុំឲ្យទៅលើកទំនប់ពាមល្វាបន្ត ពេលនោះខ្ញុំនៅក្មេងខ្មែរក្រហមមិនដាក់កំណត់ឲ្យនោះទេ សម្រាប់ប្រជាជនដែលមានអាយុពេញវ័យខ្មែរក្រហមបានកំណត់ក្នុងមួយថ្ងៃត្រូវជីកឲ្យបាន១ម៉ែត្រគីប បើធ្វើមិនបានតាមការកំណត់ខ្មែរក្រហមនឹងកាត់បន្ថយរបបអាហារ។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៨ ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាត់ឲ្យចូលកងចល័ត ច្រូតស្រូវនៅតាមដងស្ទឹង បន្ទាប់ពីច្រូតស្រូវចប់ ដឹកស្រូវមកកាន់ភូមិដើម្បីបោកស្រូវវិញម្ដង។ សម្រាប់អាហារហូបចុកគ្មានអ្វីហូបគ្រាប់គ្រាន់នោះទេមានតែបបរៗរ៉ាវលាយជាមួយក្ដិលចេក ហូបជាមួយស្លត្រយ៉ូងចេក ស្លដើមចេក។ ខ្ញុំធ្វើការបែបនេះរហូតទាល់តែកងទ័ពវៀតណាមចូលមករំដោះប្រទេសកម្ពុជា ខ្ញុំបានរត់គេចពីកងទ័ពវៀតណាមត្រឡប់ទៅភូមិរាំងទេ ខ្ញុំបានឮប្រជាជននិយាយតៗគ្នាថាកងទ័ពវៀតណាមចូលមកនឹងចាប់ប្រជាជនយកទៅសម្លាប់ចោល។ ខ្ញុំឮបែបនេះ ក៏នាំគ្នារត់គេចពីកងទ័ពវៀតណាម។ ក្រោយមកបានជួបជាមួយកងទ័ពវៀតណាម និងបានប្រាប់ខ្ញុំ និងឲ្យប្រជាជនទាំងអស់នាំគ្នាចូលទៅផ្ទះសម្បែងវិញ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨១ ឪពុកខ្ញុំបានផ្សំផ្គុំឲ្យខ្ញុំមានគ្រួសារ ក្រោយពេលរៀបការរួចខ្ញុំនិងប្ដីបាននាំគ្នាប្រកបរបរធ្វើស្រែដើម្បីផ្គុតផ្គង់ជីវភាពគ្រួសារ។ រៀបការបាន១ឆ្នាំប្ដីរបស់ខ្ញុំបានស្ម័គ្រចិត្តចូលបម្រើកងទ័ពរណសិរ្សសាម្គីសង្គ្រោះជាតិដោយចូលប្រយុទ្ធក្នុងសមរភូមិជាមួយទាហានខ្មែរក្រហម រយៈពេល៧ខែទើបបានមកជួបជាមួយប្រពន្ធម្ដង។ ក្រោយមកទៀតប្ដីរបស់ខ្ញុំបានរត់ចោលជួរទាហាន ហើយនាំខ្ញុំមករស់នៅក្នុងភូមិកណ្ដាលនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៣។ ពេលមកនៅភូមិកណ្ដាលដំបូងខ្ញុំជាមួយប្ដីនាំគ្នាឆ្ការព្រៃដើម្បីដាំស្រូវនិងបន្លែបន្តិចបន្តួចសម្រាប់ហូប ក្រោយមកចាប់ដីខ្លួនឯងបានខ្លះ ទិញគេខ្លះបានដីធ្វើចម្ការរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ។

រឿងរ៉ាវដែលខ្ញុំចាំមិនភ្លេចមិនភ្លេចពីរបបខ្មែរក្រហមគឺខ្មែរក្រហមបានប្រើខ្ញុំឲ្យធ្វើការងារលើសកម្លាំងពលកម្មរបស់កុមារ ហើយអាហារហូបចុកមិនបានគ្រប់គ្រាន់។ ហូបតែបបររ៉ាវៗក្នុងមួយថ្ងៃទទួលបានតែពីពេលប៉ុណ្ណោះ។
សង្ខេបសាច់រឿងដោយ៖ ឡាំ ស្រីនីត

Dou Nov

My name is Dou Nov, a 63-year-old female farmer. I was born in Raing Te Village, Cheung Roas Commune, Oudong District, Kampong Speu Province. I currently reside in Kandal Village, Anlong Reap Commune, Veal Veng District, Pursat Province. My parents, Sok and Sam, are both deceased. I have four siblings, including two sisters. My father had a second wife and five children, three of whom are girls. My husband, Loeng Lim, passed away from liver disease ten years ago. I have four children, including one daughter, all of whom are married.

When I was a child, I lived with my father and stepmother, as my mother passed away when I was only three months old. My father worked diligently in the fields to support our family. At the age of seven, I was enrolled in Grade 1 at Raing Te Primary School in Kampong Speu Province. After completing one year of schooling, I had to discontinue my education due to my family’s financial difficulties. Following this, I stayed at home to help care for my younger siblings, allowing my father and stepmother to focus on their work in the fields.

When I was a child, I lived with my father and stepmother because my mother died when I was three months old. My father worked constantly in the fields to support our family. At the age of seven, I was enrolled in Grade 12 of the old education system at Raing Te Primary School in Kampong Speu Province. After studying for one year, I had to stop my education due to my family’s extreme poverty. After leaving school, I stayed at home to help care for my younger siblings so that my father and stepmother could work in the fields.

On March 18, 1970, General Lon Nol staged a coup to overthrow Prince Norodom Sihanouk. Following this, Raing Te Village was heavily bombed by American aircraft, causing extensive damage to the property of residents. Fearful for their safety, the villagers fled to live in the rice fields, where they dug trenches to hide from the attacks. Once the villagers had relocated, Raing Te became quiet and deserted. In 1973, tragedy struck when one of my brothers and two other children from the village were grazing cows in the rice fields and were killed by a sudden bombing by American planes. The bombings on Raing Te Village occurred regularly, forcing me to live in the rice fields until the Khmer Rouge took control of Phnom Penh.

On April 17 1975, the Khmer Rouge successfully took control of Phnom Penh. My family, along with many others, was relocated by the Khmer Rouge to live in Raing Te Village. Upon arrival, the Khmer Rouge began establishing cooperatives, instructing everyone to work, eat, and live collectively, while assigning tasks to people of all ages. Additionally, the Khmer Rouge confiscated all valuable possessions from the residents. I was separated from my family and assigned to work in a children’s group in Raing Te Village, while my father was tasked with working alongside the base people. In each children’s group, there were approximately 100 children, all assigned by the Khmer Rouge to perform tasks such as weeding and cleaning around the cooperative. I was later transferred from Raing Te Village to work in Toek Lorng Village. Upon arrival, the Khmer Rouge ordered me and many other children to clear the forest to prepare land for farming. After clearing the forest, I was tasked with cutting down bushes to use as fertilizer for the rice fields. My daily work schedule was grueling, from 7 a.m. until 11 PM, after which I could eat porridge or rice. Between 12 PM and 1PM, all children were required to study the 33 alphabet letters and vowels. After the break, I resumed work until 5 PM, taking short rests as needed. Later, I was transferred to a pig farm where I collected water to assist the elders in preparing porridge and rice for the pigs.

In 1977, the Khmer Rouge recruited strong children to assist the mobile unit in repairing the canal in Toek Lorng Village by digging, carrying, and placing soil over the dam. After working on the Toek Lorng dam for approximately three months, I was transferred to continue construction on the Peam Lvea Dam. At that time, I was still a child, so the Khmer Rouge did not impose any daily work quotas on me; however, adults were required to meet a daily target of one cubic meter of soil, with rations reduced if they failed to meet this quota. In 1978, I was assigned to the mobile unit to harvest rice along the river, and after harvesting, I carried the rice to the village for threshing. Food was scarce, consisting mainly of porridge mixed with banana leaves and soup made from banana flowers and stems. I continued this work until the Vietnamese soldiers arrived to liberate Cambodia. I then fled from the advancing Vietnamese forces and returned to Raing Te village. I heard rumors that the Vietnamese soldiers was approaching and would capture and kill people, so I fled in fear of their arrival. Later, I encountered the Vietnamese soldiers, who instructed me and others to return to our homes. In 1981, my father arranged my marriage. After getting married, my husband and I worked in the fields to support our family. About a year into our marriage, my husband volunteered to join the Kampuchean United Front for National Salvation and fought against the Khmer Rouge. It was seven months before I saw him again. Eventually, my husband deserted the army, and in 2003, we relocated to Kandal Village. Upon arriving, we cleared the forest to cultivate rice and vegetables for sustenance. Over time, we acquired land and purchased additional plots to continue farming, which we do to this day.

The memory I will never forget from the Khmer Rouge regime is being forced to work as a child laborer while suffering from severe food shortages. I often had only porridge to eat, and even that was provided only irregularly.

Story summary by: Lam Sreynit

ខ្ញុំឈ្មោះ កេត ប៊ុត ភេទស្រី អាយុ៥៦ឆ្នាំ មានស្រុកកំណើតនៅក្នុងភូមិឪរ៉ាល់ ឃុំត្រពាំងជោ ស្រុកឪរ៉ាល់ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ សព្វថ្ងៃ ខ្ញុំ រស់នៅក្នុងភូមិកណ្ដាល ឃុំអន្លង់រាប ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់ និងមានមុខរបរធ្វើចម្ការ។ ខ្ញុំមានឪពុកឈ្មោះ ប៉ុក ឡេង (រស់) និងម្ដាយឈ្មោះ សោម ប៊ូ (ស្លាប់)។ ខ្ញុំមានបងប្អូនបង្កើតចំនួន៦នាក់ (ស្រី៥នាក់) ហើយ ខ្ញុំ ជាកូនច្បង។ ស្វាមីឈ្មោះ ចាន់ ណុំ អាយុ៥៨ឆ្នាំ និងមានកូនចំនួន៦នាក់ (ស្រី៤នាក់)។

កាលនៅវ័យកុមារ ឪពុកម្ដាយរបស់ខ្ញុំប្រកបមុខរបរដុតជ័រទឹក។ នៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម ខ្ញុំ នៅរស់នៅជាមួយម្ដាយនៅក្នុងសហករណ៍ក្នុងភូមិឪរ៉ាល់ និងបានចូលរៀនសូត្រជាមួយអង្គការបានបន្តិចបន្តួច ប៉ុន្តែមិនបានចេះអាន ឬសរសេរអ្វីនោះទេ។ ក្រៅពីការរៀនសូត្រ ខ្ញុំ ត្រូវបានអង្គការប្រើឲ្យនៅជួយមើលថែកុមារតូចៗជាមួយយាយៗនៅតាមសហករណ៍ក្នុងភូមិឪរ៉ាល់។ សម្រាប់របបអាហារ ខ្ញុំហូបបបរមិនបានគ្រប់គ្រាន់នោះទេ។ ឪពុករបស់ ខ្ញុំ ត្រូវបានអង្គការចាត់ឲ្យដើរឃ្វាលក្របី រីឯម្ដាយ ត្រូវបានអង្គការចាត់ឲ្យលើកប្រព័ន្ធភ្លឺស្រែ និងបុកអង្ករ។ ក្រោយមក ខ្ញុំ ត្រូវបានអង្គការបំបែកចេញពីម្ដាយ និងចាត់ឲ្យចូលក្នុងកងកុមារជញ្ជូនគ្រាប់។ ខ្ញុំ បានជញ្ជូនគ្រាប់ម្ដងមួយគ្រាប់ៗ ព្រោះគ្រាប់មានទម្ងន់ធ្ងន់ ហើយខ្ញុំនៅវ័យក្មេងពេក។ ក្នុងពេលមួយ ខ្ញុំ ជញ្ជូនគ្រាប់បានប្រហែល២០គ្រាប់ទៅដាក់ក្នុងឃ្លាំងនៅក្នុងស្រុកឪរ៉ាល់ ក៏មានកងទ័ពវៀតណាមចូលមករំដោះប្រទេសកម្ពុជា។ ខ្ញុំបានរត់ភៀសខ្លួនតាមប្រជាជនចេញពីស្រុកឪរ៉ាល់ទៅកាន់ឃុំអមលាំង ក្នុងស្រុកថ្ពង ខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ បន្ទាប់មក ខ្ញុំ បានបន្តរត់ភៀសខ្លួនទៅរស់នៅជាមួយខ្មែរក្រហមនៅក្នុងជំរុំខៅផ្លួ នៅព្រំដែនខ្មែរ-ថៃ។

នៅឆ្នាំ១៩៩០ ខ្ញុំ បានរៀបការជាមួយស្វាមីឈ្មោះ ចាន់ ណុំ ដែលជាកងទ័ពខ្មែរក្រហម។ បន្ទាប់មកខ្ញុំ និងគ្រួសារបានចូលមករស់នៅក្នុងភូមិកណ្ដាលរហូតដល់សព្វថ្ងៃ។ រឿងរ៉ាវដែលខ្ញុំ បានចងចាំ និងមិនអាចបំភ្លេចបាននៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម គឺខ្ញុំមិនមានអ្វីហូបឲ្យបានឆ្អែតម្ដងណានោះទេ។

សព្វថ្ងៃ កេត ប៊ុត មានជំងឺប្រចាំកាយ លើសឈាម សន្លាក់ដៃជើង និងវិលមុខ។
សង្ខេបសាច់រឿងដោយ៖ មឿន ស្រីណុច

Ket But

My name is Ket But, a 56-year-old female born in Aoral Village, Trapeang Chou Commune, Aoral District, Kampong Speu Province. I currently reside in Kandal Village, Anlong Reap Commune, Veal Veng District, Pursat Province, where I work as a farmer. My father, Pok Leng, is still alive, and my mother, Som Bou, is deceased. I have six siblings, five of whom are sisters, and I am the eldest. My husband, Chan Nom, is 58 years old, and together we have six children, including four daughters.

When I was a child, my parents worked as resin burners. During the Khmer Rouge era, I lived with my mother in a cooperative in Aoral Village and attended limited schooling provided by Angkar, but I did not learn to read or write. In addition to schooling, I was assigned by Angkar to assist with caring for young children alongside grandmothers in the cooperative. My diet was insufficient, and I often did not eat enough porridge. My father was assigned by Angkar to herd buffaloes, while my mother was tasked with cleaning rice fields and pounding rice. Later, I was separated from my mother by Angkar and placed in a children’s group responsible for transporting bombs. Due to my young age and the heaviness of the bombs, I carried them one by one. On one occasion, I transported approximately 20 bombs to a warehouse in Aoral District. When the Vietnamese soldiers arrived to liberate Cambodia, I fled with other residents from Aoral District to Am Laeng Commune, Thpong District, Kampong Speu Province. I then continued to live with the Khmer Rouge at the Khao Phlu camp on the Cambodian-Thai border.

In 1990, I married my husband, Chan Nom, who was a Khmer Rouge soldier. Since then, my family and I have lived in Kandal Village, where we continue to reside today. The experience I remember most vividly and will never forget from the Khmer Rouge era is the constant lack of sufficient food.

Currently, Ket But suffers from chronic illnesses, including hypertension, arthritis, and dizziness.

Story summary by: Moeurn Sreynoch

អង្កេតការណ៍៖
• អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមរីករាយនឹងចែករំលែងរឿងរ៉ាវដែលខ្លួនបានចងចាំ និងឆ្លងកាត់ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។
• អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមនៅស្រុកវាលវែងភាគច្រើនមានជំងឺប្រចាំកាយដូចជា លើសឈាម សន្លាក់ដៃជើង និងជាជនពិការ។
• ប្រជាជននៅក្នុងភូមិរួសរាយរាកទាក់ជាមួយក្រុមការងាររបស់មជ្ឈមណ្ឌលផ្សះផ្សាវាលវែង។
• អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមមួយចំនួនមានជីវភាពក្រីក្រ និងមានភាពខ្វះខាត។
• នៅក្នុងភូមិមានសភាពស្ងប់ស្ងាត់។
• អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម និងប្រជាជនភាគច្រើនបានដាំដំណាំច្រើននៅជុំវិញផ្ទះ។

បញ្ហាប្រឈម៖
• មេឃភ្លៀង ធ្វើឲ្យផ្លូវរអិលពិបាកធ្វើដំណើរ។

Observations:
1. Khmer Rouge survivors willingly and openly share their memories and experiences from the regime.
2. Many survivors in Veal Veng District suffer from chronic health conditions such as hypertension, arthritis, and disabilities.
3. The villagers are welcoming and friendly toward the Veal Veng Reconciliation Center team.
4. Some survivors live in poverty and face resource limitations.
5. The village environment is peaceful.
6. Most villagers, including survivors, cultivate various crops around their homes.

Challenges:
Rainy weather causes slippery roads, making travel difficult.

សកម្មភាពក្រុមការងារមជ្ឈមណ្ឌលផ្សះផ្សាវាលវែងចុះសួរសុខទុក្ខ និងសម្ភាសន៍អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម
ភូមិកណ្ដាល ឃុំអន្លង់រាប ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់
ទី៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥

Veal Veng Reconciliation Center: Oral History & Health Observation.
The Veal Veng Reconciliation Center team conducted field visits and interviews with survivors of the Khmer Rouge regime in Kandal Village, Anlong Reap Commune, Veal Veng District, Pursat Province.
Photos and Khmer Text: Chan Narith and Moeurn Sreynoch
English: Lim I-Phing
Documentation Center of Cambodia Archives
July 9, 2025

Full report