Hill Tribes Memory Community Center: Mondul Kiri province

Departure for Mondulkiri and the Clerodendrum Paniculatum, the Pagoda Flower

DC-Cam’s team, including Sok Vannak, Prum Sopheak, Sa Rorpikin, and So Farina, departed Phnom Penh to Mondulkiri province at 7:30 a.m. as part of our monthly field trip schedule. Traveling to work in Mondulkiri province during this season, we cannot help but enjoy the scenic view of the beautifully green landscape. When we reached Keo Seima district, the rain started to startle, rinsing off the dirt on plants and trees. Along the ups and downs of the hill, our eyes never stopped admiring the scenery.
When we were about 20 kilometers from the provincial town, we came across beautiful red flowers, resembling peacock flowers, but arranged in a thyrsoid cyme up to 40 cm (16 inches) long and 38 cm (15 inches) wide, and very precisely formed. It is called Clerodendrum Paniculatum, the Pagoda Flower. It is a species of flowering plant in the genus Clerodendrum of the Mint Family (Lamiaceae). It is found in Asia and Papua New Guinea, and has been introduced in Central America. We stopped the car and picked a bunch of flowers for a display at the Hill Tribes Memory Community Center.

We then arrived at the Center at 15:00 p.m. and began working on the office immediately, installing a computer and a whiteboard and preparing our materials for tomorrow’s forum.

At 16:00 p.m. we rushed to meet one of our interviewees scheduled for a meeting today. He just returned from his field when we arrived. He made himself ready for the video interview in front of his house. His name is Tran Savoeun, 92 years old. During the interview, we were interrupted by rain several times, so we took a break. During those breaks, we listened to the sounds of the rain and watched the rain fall into small streams flowing down his home. We continued the interview after short breaks. Surrounded by his wife and grandchildren, Savoeun spoke in Pnorng language with some Khmer during the interview. His neighbor translated for us. We completed the interview at 17:00 p.m. After the interview, we followed him and his wife into their house and they started their dinner early today.

A Summary of the Interview

My name is Tran Savoeun. I was born in 1933 in Poutaing village, home to my parents and ancestors. My wife is Bleung Yi, 82 years old. She is also Phnorng. I grew up working on the rice field and helping my parents tent cattle and elephants. We had two elephants and 20 cattle. When I was around 30 years old, I witnessed the arrival of North Vietnamese and South Vietnamese soldiers passing by our village. They never stayed here.

Between 1962 and 1965 both North Vietnam and South Vietnam fought each other in a war. The soldiers used bicycles to load rice and ammunition. South Vietnamese soldiers would carry guns passing Mondulkiri. Later, I started to hear about American soldiers and the planes. They declared a state of emergency by announcing from the ariel planes, “Let’s expel the Vietnamese from this area. Don’t let them dispute each other here” in Khmer language, Vietnamese language, and Rade language. They did this once every two or three days for about three months. After the announcement stopped, the bombshell started in Mondulkiri and it was 3 to 4 times a day. It was around 1969. Although, I escaped the bombshell, but not my two elephants. They were killed by the gunfire from the plane. We were very disappointed but could not express any dissatisfaction for fear of any adverse effects.

In 1970, the Khmer Rouge took full control of Mondulkiri, and they dictated us. Our lifestyles completely changed.

In 1976, my entire family and village were evacuated to Koh Nhek District for fear of the Vietnamese arrival and ill-treatment of our people. Believe it or not, we had to leave as this rumor circulated, and we dared not to ask for any details or clarifications. I only brought with me a few stuff, including my traditional dress, a pack of rice, and other belongings.
I was assigned to work on the paddy rice field. Despite hard work, I received only two rations of food a day—one meal at around 11:00 a.m. and dinner at around 5:00 p.m. What I remember the most is when recalling the Khmer Rouge regime. I worked very hard but I was accused of being lazy and was meted out self-criticism.

In 1979, when the Vietnamese troops came, we were transferred back to our home village. I first stayed in the provincial town until 1982 and then moved back to the village.

I was enlisted in the army under the People’s Republic of Kampuchea. I served in the army until retirement.
Today, I have some health issues. I have joint pain and chest pain due to overwork during the Khmer Rouge and my old age.
Speaking of ethnic identities, I do not see it at risk because it was protected. However, I see our socio-economic status and health at risk because we work so hard but earn little for our living, which is not adequate to support our living conditions and our children.

មជ្ឈមណ្ឌលចងចាំសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច

យោងតាមការស្រាវជ្រាវរបស់រដ្ឋបាលខេត្តមណ្ឌលគិរី ខេត្តនេះមានជនជាតិភាគតិចចំនួន៨ក្រុម គឺជនជាតិព្នង ក្រោល គ្រឹង ស្ទៀង ទំពួន ចារ៉ាយ ថ្មួន កាវ៉ែត ប្រហែល៥០ភាគរយ នៃប្រជាជនសរុប ដែលភាគច្រើនរស់នៅឆ្ងាយពីទីប្រជុំជននិងនៅតាមជ្រលងភ្នំ។ ខេត្តមណ្ឌលគិរី ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩៦១ ដោយសម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ដោយកាត់ចេញពីខេត្តក្រចេះ និងមានចម្ងាយ៣៨២គីឡូម៉ែត្រពីទីក្រុងភ្នំពេញ។ ខេត្តមណ្ឌលគិរីមានប្រជាជនចំនួន៩០៩៤៩ និងមានផ្ទៃដី១៤២៨៨គីឡូម៉ែត្រការ៉េ។ ខេត្តមណ្ឌលគិរីមានផ្ទៃដីធំជាងគេក្នុងចំណោមខេត្តទាំង២៥របស់ប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុន្តែមានដង់ស៊ីតេប្រជាជនតិចជាងគេដោយគិតជាមធ្យមតែ៨នាក់ក្នុងមួយគីឡូម៉ែត្រការ៉េ។

ដោយឡែក «ជនជាតិដើមតំបន់ខ្ពង់រាប ឬខ្មែរលើ» ដែលរស់នៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី និងនៅតាមបណ្តាខេត្តមួយចំនួនទៀត គឺជាឈ្មោះដែល សម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ប្រទានឱ្យនៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ ដើម្បីបង្រួបបង្រួមជនជាតិខ្មែរ ក្នុងគោលបំណងទទួលបានសុខដុមនីយកម្មជនជាតិក្នុងអំឡុងសង្រ្គាម។
នៅអំឡុងពេលសង្រ្គាម ខេត្តមណ្ឌលគិរីគឺជាមូលដ្ឋានឈរជើងរបស់កងកម្លាំងទាំងបីរណសិរ្សគឺ រណសិរ្សរំដោះជាតិវៀតណាមខាងត្បូងនៅអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០, មូលដ្ឋានឈរជើងដំបូងរបស់ខ្មែរក្រហមនៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ និងជាផ្នែកមួយនៃផ្លូវលំហូជីមិញ ដែលរងការទម្លាក់គ្រាប់បែករបស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៦៤។ ប្រជាជនដែលរស់នៅតំបន់មណ្ឌលគិរីបានទទួលរងនូវការធ្វើបន្សុទ្ធកម្មរបស់ខ្មែរក្រហមយ៉ាងខ្លាំងក្លា ជាពិសេសក្នុងអំឡុងពេលប៉ះទង្គិចគ្នាជាមួយវៀតណាម នៅរវាងពីឆ្នាំ១៩៧៧ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៨។

ដោយសារខេត្តមណ្ឌលគិរីគឺជាតំបន់ភ្នំ មានជនជាតិដើមភាគតិចរស់នៅតាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយ និងជាទីតាំងយុទ្ធសាស្រ្តក្នុងការផ្សារភ្ជាប់តំបន់ប្រវត្តិសាស្រ្តសំខាន់ ធម្មជាតិ និងទេសចរណ៍នៅភាគឦសាន ទើបមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា សម្រេចចិត្តជ្រើសរើសខេត្តមណ្ឌលគិរីដើម្បីបង្កើត មជ្ឈមណ្ឌលចងចាំសហគន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដែលជាសាខាទី១៩ ក្នុងគោលបំណងរក្សាការចងចាំ ស្វែងរកយុត្តិធម៌ ដើម្បីជំរុញឱ្យមានភាពធូរស្បើយសម្រាប់អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមប្រហែល៥លាននាក់ ជាពិសេសអ្នកដែលរស់នៅតំបន់ដាច់ស្រយាល។ ការបង្កើត មជ្ឈមណ្ឌលចងចាំសហគន៍ជនជាតិដើមភាគតិច គឺទទួលបានការអនុញ្ញាតពីក្រសួងមហាផ្ទៃ និងរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ចុះថ្ងៃទី៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៤។

មជ្ឈមណ្ឌលចងចាំសហគមន៍ជាតិដើមភាគតិច មានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិពូតាំង សង្កាត់រមនា ក្រុងសែនមនោរម្យ ខេត្តមណ្ឌលគិរី។ ភូមិពូតាំងមានប្រជាជន២៦៩គ្រួសារ ស្មើនឹង១,០៧៩នាក់ ក្នុងនោះមានស្រីចំនួន៥៥៥នាក់ និងប្រុសចំនួន៥២៤នាក់ និងជាភូមិដែលមានហ្វូងដំរីឆ្លងកាត់។ ជនជាតិព្នងមានចំនួន៨០ភាគរយនៃប្រជាជនសរុបក្នុងភូមិ។ អ្នកភូមិពូតាំងមួយចំនួន បានឃើញការមកដល់របស់ខ្មែរក្រហមក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរីដំបូងបង្អស់ បន្ទាប់មកទទួលរងការទម្លាក់គ្រាប់បែករបស់សហរដ្ឋអាមេរិក នៅអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ និងកងទ័ព លន់ នល់ នៅអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០។ អ្នកភូមិមួយចំនួនធ្លាប់ដើរឆ្លងកាត់ផ្លូវលំហូជីមិញដើម្បីចូលរួមចលនាតស៊ូប្រឆាំងនឹងរបប លន់ នល់។ នៅឆ្នាំ១៩៧៦ អ្នកភូមិពូតាំងត្រូវបានខ្មែរក្រហមជម្លៀសទៅរស់នៅស្រុកកោះញែក។ បច្ចុប្បន្នទោះបីភូមិពូតាំងស្ថិតនៅត្រឹមប្រាំបីគីឡូម៉ែត្រពីក្រុងសែនមនោរម្យ, មួយគីឡូម៉ែត្រពីភូមិចម្ការតែ ដែលមានជនជាតិភាគតិចចាមរស់នៅច្រើន និងពីរគីឡូម៉ែត្រពីវិហារសាសនាគ្រឹស្ត ប៉ុន្តែភូមិនេះហាក់ដូចជានៅឆ្ងាយ ហើយប្រជាជនមានការលំបាកក្នុងការទទួលបានសេវាសង្គម។ ដោយសារហេតុផលនេះហើយ ទើបមជ្ឈមណ្ឌលសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចបានប្រើប្រាស់ការិយាល័យរបស់ខ្លួនជាទីតាំងសម្រាប់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ អំពីជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី ប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរក្រហម និងសិក្សាពីទំនាក់ទំនង និងទីតាំងសំខាន់ៗ។

នៅមុនការបង្កើត មជ្ឈមណ្ឌលចងចាំសហគន៍ជាតិដើមភាគតិច ក្រុមការងាររបស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាបានរកឃើញបញ្ហាប្រឈមនៅក្នុងភូមិនេះ ព្រោះប្រជាជនមានការលំបាកក្នុងការទទួលបានការអប់រំ សុខាភិបាល និងទំនាក់ទំនង ដើម្បីជួយលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីប្រវត្តិសាស្រ្ត សុខភាព និងការអភិវឌ្ឍន៍នៅក្នុងសហគមន៍របស់ខ្លួន។ នៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរីមានអង្គការ និងសមាគមដែលធ្វើការងារបម្រើសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចមានចំនួន៩ និងអង្គការអន្តរជាតិមានចំនួន៤។ ភាគច្រើនអង្គការនិងសមាគមទាំងនេះគឺផ្តោតសំខាន់លើសិទ្ធិដីធ្លីបុរាណ ការអភិរក្សព្រៃឈើ ប្រពៃណី និងវប្បធម៌ អប់រំ សុខភាព យុវជន និងការអភិវឌ្ឍន៍សហគមន៍។ ទោះបីយ៉ាងណា ការងារដែលបម្រើដល់ការចងចាំ យុត្តិធម៌ និងការធូរស្បើយសម្រាប់អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម ដែលមានភាពប្រទាក់ក្រឡាគ្នាទៅនឹងកិច្ចការខាងលើ គឺនៅមានកម្រិតនៅឡើយ។ ទំនាក់ទំនងររវាងប្រធានបទ និងការពិភាក្សាស៊ីជម្រៅអំពីទំនាក់ទំនងនេះ ជាពិសេសគឺជនជាតិភាគតិចនិងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ គឺជាចំណុចសំខាន់ ដែលឈានទៅរកការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយការទទួលខុសត្រូវចំពោះអតីតកាល និងកសាងអនាគតកាន់តែប្រសើរ គឺ «អនាគតកម្ពុជាដែលគ្មានអំពើប្រល័យពូជសាសន៍»។ មជ្ឈមណ្ឌលចងចាំសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដែលផ្តោតលើប្រវត្តិសាស្រ្ត ការចងក្រងឯកសារ និងការអប់រំស្រាវជ្រាវ នឹងធ្វើការពិភាក្សាអំពីទំនាក់ទំនងរវាងប្រធានបទសំខាន់ៗខាងលើ ព្រមទាំងផ្តល់ជាទីកន្លែងសម្រាប់ការជួបជុំ និងទទួលបានព័ត៌មាន ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម ស្រ្តី យុវជន អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងដៃគូសហការ។

ដើម្បីសម្រេចគោលដៅខាងលើ មជ្ឈមណ្ឌលចងចាំសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច បានដាក់ចេញនូវគោលបំណងសំខាន់មួយចំនួនខាងក្រោម៖
• ជំរុញការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីជនជាតិដើមនិងជនជាតិភាគតិចនៅខេត្តមណ្ឌលគិរីនិងភូមិភាគឦសាន
• ស្វែងយល់ស៊ីជម្រៅអំពីមូលដ្ឋានឈរជើងរបស់ខ្មែរក្រហម និងទំនាក់ទំនងរវាងខ្មែរក្រហមនិងជនជាតិដើមនៅខេត្តមណ្ឌលគិរី និងខេត្តប៉ែកឦសាន
• ចងក្រងឯកសារអំពីបទពិសោធន៍របស់អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមនៅខេត្តមណ្ឌលគិរី
• ជំរុញការយល់ដឹងអំពីសមភាពយេនឌ័រ និងភាពអង់អាចរបស់ស្រ្តីនៅក្នុងសហគមន៍
• ផ្សារភ្ជាប់ទីតាំងប្រវត្តិសាស្រ្ត ទេសចរណ៍ និងអប់រំនៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី និងមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជានៅទីតាំងផ្សេងទៀត
• ជំរុញឱ្យមានការអភិវឌ្ឈន៍ភូមិតាមរយៈការផ្តល់ព័ត៌មានសង្គម និងសុខាភិបាលនិងការរៀបចំវេទិកាពិភាក្សាអំពីភូមិ

ការងារស្រាវជ្រាវរបស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជានៅខេត្តមណ្ឌលគិរី
លោក ឆាំង យុ នាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា និងជាស្ថាបនិកព្រះរាជបណ្ណាល័យហ្លួងម៉ែ បានមកធ្វើទស្សនកិច្ចសិក្សានៅខេត្តមណ្ឌលគិរីដើម្បីពិនិត្យស្ថានភាព និងសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីតំបន់នេះតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៦ រួមមាន៖
• ការប្រមូលឯកសារ និងរូបថតប្រវត្តិសាស្រ្តនៅខេត្តមណ្ឌលគិរី។
• ការស្រាវជ្រាវនិងសម្ភាសន៍ជាមួយអតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម និងអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមនៅស្រុកកោះញែកដើម្បីជួយដល់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីរបបខ្មែរក្រហម។
• ការស្រាវជ្រាវអំពីអត្តសញ្ញាណជនជាតិព្នងនៅឃុំដាក់ដាំ ក្នុងឆ្នាំ២០០៦។
• ការបញ្ចាំងភាពយន្តឯកសារ ដែលជាផ្នែកមួយនៃការងារផ្សព្វផ្សាយអំពីតុលាការខ្មែរក្រហម និងយុត្តិធម៌ នៅវិទ្យាល័យ ហ៊ុន សែន មណ្ឌលគិរី នៅឆ្នាំ២០០៧។
• ការចាក់បញ្ចាំងសាលក្រម ឌុច ជូនអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមសែនមនោរម្យ ទីរួមខេត្តមណ្ឌលគិរី ទស្សនា នៅឆ្នាំ២០១២។
ការងារបន្តបន្ទាប់របស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា៖
ចាប់ពីឆ្នាំ២០២១ មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាបញ្ជូនអ្នកស្ម័គ្រចិត្តកម្ពុជារាប់រយនាក់ឱ្យធ្វើការងារជាមួយជនជាតិដើមភាគតិចនៅតំបន់នានាទូទាំងខេត្តមណ្ឌលគិរី រួមមាន ៖
• ការចងក្រងឯកសារ តាមរយៈការសម្ភាសន៍និងការថតរូបជាមួយអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមនិងប្រជាជននៅក្នុងសហគមន៍
• ការចែកចាយឯកសារខ្មែរក្រហម ព័ត៌មានសុខភាព និងសង្គម
• ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រធានបទតូចៗ ដើម្បីបង្កើនការយល់ដឹងនិងស្វែងរកដំណោះស្រាយចំពោះបញ្ហាក្នុងសហគមន៍
• ការរៀបចំវេទិកាពិភាក្សា និងការអប់រំអំពីប្រវត្តិសាស្រ្ត សុខភាព ឧក្រិដ្ឋកម្មឃោរឃៅដែលប្រព្រឹត្តលើជនជាតិដើមភាគតិច ប្រពៃណីវប្បធម៌ជនជាតិដើម យេនឌ័រ និងកសិកម្ម
• ការរៀបចំកម្មវិធីទស្សនកិច្ចទៅកាន់ស្រុកកោះញែក ឃុំដាក់ដាំ (ស្រុកអូររាំង) ផ្សារជនជាតិដើមភាគតិច វិហារសាសនាគ្រឹស្ត វិហារសាសនាអ៊ីស្លាម រមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ សាលាបឋមសិក្សាពូតាំង មណ្ឌលសុខភាព ចម្ការកាហ្វេ និងចម្ការដំណាំកសិកម្ម និងទស្សនកិច្ចសិក្សាទៅកាន់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកោះថ្ម
• ការបណ្តុះបណ្តាលចំណេះដឹងនិងជំនាញ តាមរយៈការអាន ការសរសេរ និងកម្មវិធីកសិកម្ម
• ការៀបចំកម្មវិធីសម្តែងសិល្បៈ ការតាំងពិព័រណ៍ និងការសិក្សាពីប្រវត្តិភូមិ
• កម្មវិធីរចនាប្លង់ស្ថាបត្យកម្ម និងការងាររោងជាង
• ការបោះពុម្ពផ្សាយព្រឹត្តិបត្រ ទស្សនាវដ្តី និងការផ្សព្វផ្សាយ
• ការរៀបចំក្រុមការងារសុខភាពរួមដំណើរដោយ វេជ្ជបណ្ឌិត ដេមី រៃយ៍ ដើម្បីចុះទៅស្តាប់បញ្ហាសុខភាពរបស់ប្រជាជន និងបានរៀបចំវេទិកាអប់រំអំពីសុខភាពនៅឯសាលាឃុំដាក់ដាំ ស្រុកអូររាំង។ បន្ទាប់ពីវេទិកានេះ ក្រុមការងារបានចុះទៅពិនិត្យរណ្តៅដែលសេសសល់ពីការទម្លាក់គ្រាប់បែកក្នុងទសវត្សរ៍ ឆ្នាំ១៩៦០។
• ក្រុមការងារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាបានចាក់បញ្ចាំងខ្សែភាពយន្តឯកសាររឿង «កុំស្មានបងភ្លេច កម្ពុជាបាត់បង់តន្រ្តីរ៉ុក» ជូនប្រជាជនទស្សនា ដើម្បីយល់ដឹងអំពីសិល្បៈ ចម្រៀង និងតន្រ្តី នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាក្នុងអំឡុងពេលសង្រ្គាម។
• ក្រុមការងារសុខភាព និងមជ្ឈមណ្ឌលសហគមន៍ចងចាំជនជាតិដើមភាគតិច របស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា បានសហការជាមួយក្រុមគ្រូពេទ្យមកពីមន្ទីរពេទ្យខេវី ខេត្តត្បូងឃ្មុំ ចុះពិនិត្យសុខភាពអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមដែលសម្ភាសន៍ដោយអ្នកស្ម័គ្រចិត្តរបស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា នៅស្រុកកោះញែកចំនួន២០០នាក់។
• ក្រុមការងារមជ្ឈមណ្ឌលសហគមន៍ចងចាំជនជាតិដើមភាគតិច បានពិភាក្សាការងារស្រាវជ្រាវជាមួយចៅសង្កាត់រមនា និងប្រធានភូមិពូតាំង បន្ទាប់មកបានចុះសួរសុខទុក្ខប្រជាជនក្នុងភូមិ។
• ការរៀបចំដំណើរទស្សនកិច្ចសិក្សារបស់ប្រតិភូមកពីប្រទេសអូស្រ្តាលី និងកាណាដា ដែលជាអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម ដឹកនាំនិងសម្របសម្រួលដោយ លោក ឆាំង យុ នាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា មកកាន់មជ្ឈមណ្ឌលសហគមន៍ចងចាំជនជាតិដើមភាគតិច។

ប្រវត្តិនៃការរៀបចំបង្កើតមជ្ឈមណ្ឌលសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគ
នៅឆ្នាំ២០២៣ មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា បានសហការជាមួយសាស្រ្តាចារ្យស្ថាបត្យកម្មចំនួនពីររូបគឺ លោកគ្រូ ស៊ុន ពោរ៉ា និងអ្នកគ្រូ ជុង ម៉ាឡែន ដើម្បីជ្រើសរើសនិស្សិតចំនួន៨រូបដើម្បីគូរប្លង់មជ្ឈមណ្ឌលសហគមន៍នៅទីតាំង៥កន្លែង រួមមាន ១) អគារមរតកសង្គមរាស្រ្តនិយម សម្តេចឳ-សម្តេចម៉ែ (បុរីអូរស្វាយសែនជ័យ) ក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែង ២) មជ្ឈមណ្ឌលធូរស្បើយបាក់នឹម ក្នុងខេត្តកំពត ៣) មជ្ឈមណ្ឌលសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចស្ទៀង ក្នុងខេត្តត្បូងឃ្មុំ និង ៤) មជ្ឈមណ្ឌលចងចាំសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី។ និស្សិតពីររូបដែលបានគូរប្លង់មជ្ឈមណ្ឌលចងចាំសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច នៅខេត្តមណ្ឌលគិរី គឺ ទី១) ឈ្មោះ យ៉ន គឹមយ៉ុង និង២) ឈ្មោះ គឹម សេង។ និសិ្សតទាំងពីររូបបានធ្វើការស្រាវជ្រាវយ៉ាងលម្អិតអំពីប្លង់ស្ថាបត្យកម្ម ដោយធ្វើដំណើរមកកាន់ទីតាំងដើម្បីសិក្សាអំពីប្រពៃណីវប្បធម៌ជនជាតិព្នង រួមមាន ផ្ទះ, ប្រជាជន, ទម្លាប់រស់នៅ, ទិស, ទឹក, ដី, ភ្លើង, ខ្យល់ និងទេសភាព។ បន្ទាប់ពីចំណាយពេល៣ខែដើម្បីរៀបចំនិងកែលម្អ ប្លង់ស្ថាបត្យកម្មនេះត្រូវបានសម្រេចជាចុងក្រោយ និងបញ្ជូនទៅក្រុមសាងសង់នៅខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៤។ ការសាងសង់បានរួចរាល់ជាស្ថាពរនៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤។ បន្ទាប់មក ក្រុមការងារមជ្ឈមណ្ឌលសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគបានរៀបចំកិច្ចការមួយចំនួនដូចជា៖ ការតម្លើងធ្នើរដាក់សៀវភៅ និងឯកសារ ដែលមានចំនួនប្រហែល៥០០សម្រាប់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវនៅក្នុងសហគមន៍។
មជ្ឈមណ្ឌលសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ចាប់ផ្តើមធ្វើកិច្ចការសំខាន់ៗចាប់ពីថ្ងៃទី២៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ និងកំពុងស្វែងរកអ្នកស្ម័គ្រចិត្តដើម្បីបំពេញការងារដូចខាងក្រោម ៖
– រៀបចំដាក់តម្កល់ឯកសារខ្មែរក្រហមឌីជីថលប្រចាំភូមិភាគឦសានដើម្បីបម្រើការសិក្សាស្រាវជ្រាវ រៀបចំតម្លើងកំព្យូទ័រដើម្បីសម្រួលដល់ការស្វែងរកឯកសារឌីជីថល
– រៀបចំក្រុមស្ម័គ្រចិត្តចងក្រងឯកសារ និងស្រាវជ្រាវដោយបញ្ចូលក្រុមការងាររោងជាង
– ធ្វើបទសម្ភាសន៍ជាមួយអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម និងចងក្រងជាអត្ថបទនិងវីដេអូឯកសារអំពីអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម និងសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច
– រៀបចំវេទិកាសហគមន៍ជាមួយសិស្សសាលាបឋមសិក្សាដែលដឹកនាំដោយលោកគ្រូអ្នកគ្រូ ស្តីពីចំណេះដឹងភូមិ នៅឯមជ្ឈមណ្ឌលសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច។
– អញ្ជើញអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមដែលជាចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ដើម្បីចែករំលែកសាច់រឿងជាមួយសិស្ស។
– ផ្សព្វផ្សាយអំពីកិច្ចការមជ្ឈមណ្ឌលចងចាំសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចឱ្យបានទូលំ
ទូលាយ។
– រៀបចំសួន និងសិក្សាឈ្វេងយល់អំពីដំណាំកសិកម្ម

Team Work: Sok Vannak, Prum Sopheak, Sa Rorpikin and So Farina
Photo by Sa Rorpikin and So Farina
Text by So Farina
June 23, 2025
Documentation Center of Cambodia Archives

Full report