Veal Veng Reconciliation Center: Meeting with a Survivor of the Khmer Rouge

At 8:00 PM on July 17, 2025, eleven female 10th-grade students from Hun Sen Pramaoy High School gathered at the Veal Veng Reconciliation Center to read history books and listen to the story of a Khmer Rouge survivor. The team at the Veal Veng Reconciliation Center invited a 78-year-old survivor named Mao Ut, who resides in Pramaoy Village, Pramoay Commune, Veal Veng District, Pursat Province, to share her experiences during the Khmer Rouge regime (1975-1979) with the students.

The objectives of the Veal Veng Reconciliation Center in organizing this event were as follows:

To enhance students’ knowledge about the history of the Democratic Kampuchea regime (1975-1979).
To educate students about the stories of Khmer Rouge survivors.
To foster a positive relationship between the younger generation and survivors of the Khmer Rouge regime.

After the Veal Veng Reconciliation Center team introduced themselves and provided a brief presentation about the center, Mrs. Mao Out shared her experiences during the Khmer Rouge regime:

“My name is Mao Ut, and I am a 78-year-old woman. Today, I live with my son and take care of my grandchildren. I was born in Chamkar Chek Village, Phteh Prey Commune, Sampov Meas District (now Pursat town), Pursat Province. I currently reside in Pramaoy Village, Pramoay Commune, Veal Veng District, Pursat Province. My father, Mao Luy (deceased), and my mother, Touch Ai (deceased), both died during the Sangkum Reastr Niyum era due to illness. I have three sisters; I am the eldest, followed by Mao Sam Un (deceased) and Mao Sam Oeun. My husband, Chhim Bit, also passed away during the Pol Pot era. I have two children, one of whom is a daughter who died during that time. Today, I have only one son, Mao Chreung.

As a child, my father was a police officer at Pursat Provincial Prison, while my mother worked as a farmer, growing vegetables to sell at Pursat Market. I attended Pursat Primary School until the 10th grade (in the old society era). The former Pursat Primary School is now the Pursat Provincial Referral Hospital. I could read but could only write a little. After leaving school, I helped with household chores, such as herding cows, raising pigs, and taking care of my younger sister. Unfortunately, my father fell ill and passed away. About three months later, my mother also died from another illness. After their deaths, I had to take care of all the household chores and my younger siblings.

Between 1970 and 1975, planes bombed several villages near the northern banana plantation village. The sound of the planes terrified me, so I took my younger siblings and ran to hide in a trench with my relatives and other villagers. After the bombing ceased, my relatives arranged for me to marry my husband, Chhim Bit, who was a Lon Nol soldier. Our wedding ceremony followed Khmer traditions, complete with tables, pavilions, music, priests, monks, and other rituals. After the wedding, my two younger sisters lived with me, and I worked selling wild fruits and boiled sweet potatoes at Pursat Primary School (now the old market of Pursat Province). My husband served as a guard at the Pursat Provincial Hall. In 1973, I gave birth to a daughter, and I continued selling wild fruits until early 1975.

After April 17, 1975, the Khmer Rouge, also known as the Angkar, announced that people should leave the village of Chamkar Chek North for three days before returning. Upon hearing this announcement, my sister and I prepared some clothes, food, and necessary supplies in sacks and took our cows with us. During the journey, the Angkar instructed everyone to return to their respective hometowns. My husband took me, my children, and my sister from Chamkar Chek to Thlork Village, Sya Commune, Kandieng District, Pursat Province. There, my husband was assigned by the Angkar to a fishing group in Kandieng District, where he fished daily to supply the cooperative. My second sister, Mao Sam Un, was assigned to work far from Thlork Village, while my third sister, Mao Sam Oeun, was tasked with collecting cow dung, cutting land, and digging soil to mix into fertilizer for the rice fields in Thlork Village. Shortly after, I gave birth to a son named Mao Chreung. About a week after his birth, I learned through the Angkar that all former Lon Nol soldiers were being sent for “education.” An uncle named Men On, a former Lon Nol soldier, passed by my house and told my husband, “You don’t need to go to education yet. Your wife and children are young. Take care of your wife first. Wait for me to go first.” Later, I heard villagers whispering that all former Lon Nol soldiers sent for education were killed by the Khmer Rouge in Toul Pochrey (now in Pring Khpuos village, Sre Sdok commune, Kandieng district, Pursat province). After that, I never saw Men On return to the village.

After a month of maternity leave, the Angkar assigned me to grind and clean rice. Each day, I worked hard to grind and sift about 3 to 4 sacks of rice until it was ready. My son was sent to the old grandmothers in the cooperative for care. The grandmothers were tasked with looking after small children and picking straw. My diet consisted of porridge twice a day, but it was insufficient as the porridge was mostly watery. Whenever my husband returned from fishing, he would secretly grill fish at night for me to eat with the porridge, just enough to breastfeed the baby. Due to inadequate nutrition, my daughter died. Subsequently, the Angkar relocated me to Sya Village in Sya Commune, Kandieng District, where they built small huts for us to stay in. One day, while working in Kampong Sambour Village, the group leader (whose name I don’t remember) informed me that my second sister, Mao Sam Un, had fallen ill and was sent to the hospital. Later, the Angkar sent her to live with me in a hut in Kampong Sambour Village. My sister fell ill due to the Angkar’s excessive demands and lack of food. Unfortunately, not long after, Mao Sam Un died. The Angkar took her body away, and I was unable to say goodbye as I had to continue working. When people fell ill, the Angkar provided them with rabbit waste medicine. Only those who were too sick to work were sent to the hospital.

By the end of 1975, the Angkar expressed regret for killing some educated individuals and former Lon Nol soldiers, stating that if they had been allowed to live, they could have contributed valuable ideas for development and technology to increase rice production. The Angkar frequently inquired about our backgrounds. Eventually, they selected my husband and the fishing group for “education” to further develop their skills in the village and commune. About three days later, a sister (whose name I don’t remember) approached me and said, “Ut, your husband may be dead because I heard the sounds of the Angkar beating people to death. Some were screaming for help, while others were silent. I saw the Angkar loading bodies onto a boat and leaving. I don’t know where they took them.” Upon hearing that my husband had been killed by the Khmer Rouge, I felt immense sorrow and loss, as he was a good man who did not deserve such a fate. I continued to live in Kampong Sambour Village, working as a weeder, transplanter, and harvester. At night, the Angkar forced me to practice pouring water into the rice fields in the dark without any light. In addition to fieldwork, I was also assigned to water the crops around the house.

In 1979, I witnessed the Vietnamese soldiers entering Kampong Sambour Village. Ut of fear, I fled with my son and youngest sister from Kampong Sambour to Kandieng Commune, eventually reaching Kampong Krabey Village in Anlong Vil Commune, Kandieng District. We took shelter in an abandoned house in Kampong Krabey Village. Later, I returned to my hometown in Chamkar Chek Village, where I worked as a vegetable seller. The memories of the Khmer Rouge era remain vivid for me, particularly the loss of my beloved husband, daughter, and sister. I endured great hardships, often going without enough food and working tirelessly out of fear that the Angkar would kill me like they did my husband. Today, I suffer from physical ailments such as high blood pressure and joint pain.

After Mrs. Mao Ut finished sharing her story, the students asked her several questions as follows:

How did the Angkar investigate your background?
Do you still miss your husband, sister, and daughter?
In what year did your sister, Mao Sam Un, die?
Where does your third sister, Mao Sam Oeun, live today?
Why did the Angkar frequently investigate your family’s history?
How old is your son?
Why did the Khmer Rouge kill Lon Nol soldiers?
In 1973, your grandmother gave birth to a daughter. What was her name?
What did you know about the Vietnamese army that frightened you?
Which troops liberated Cambodia from the Khmer Rouge regime?
How did the Khmer Rouge come to power?
Why did the Khmer Rouge not provide enough food to the people?
How many years did the Khmer Rouge rule?
What was the purpose of the Khmer Rouge’s rule?

Student Reflections:
Ms. Sok Heang, a 10th-grade student at Hun Sen Pramaoy High School, felt that the Khmer Rouge era was extremely difficult. After listening to Mrs. Mao Ut’s story, I felt very sad. She endured significant struggles in life, facing hardships and working hard even after giving birth.

Ms. Touch Srey Nit, also a 10th-grade student, expressed happiness in listening to the stories of Khmer Rouge survivors. After hearing Mrs. Mao Ut’s account, I realized how challenging life was for her and felt sorrow for the three family members she lost during the Khmer Rouge regime. The grandmother mentioned that her husband was sent for “education” by the Khmer Rouge but was instead killed without mercy, which made me reflect on the cruelty of that regime. I hope that no regime like the Khmer Rouge ever exists again.

Hing Sreynin, a 10th-grade student, felt grateful to study the history of the Khmer Rouge, which helped me understand the consequences faced by the people, such as food shortages and forced labor. I would like to thank the team at the Veal Veng Reconciliation Center for allowing me to hear Grandma Mao Ut’s story and the hardships she endured as a survivor.

Ta Narin, another 10th-grade student, expressed happiness in attending the event and listening to Grandma Mao Ut’s story. After hearing her account, I felt deep sympathy for her losses during the Khmer Rouge regime. I hope that such suffering never happens again, as the Khmer Rouge caused immense pain, broke families apart, and killed many knowledgeable individuals.

Yan Sok In, a 10th-grade student, felt fortunate to meet living witnesses of the Khmer Rouge regime and learned a lot about its impact, such as forced labor and family separations. After listening to Grandma’s story, I felt very sad for her losses. The Khmer Rouge killed many Cambodians for no reason, and I commend Grandma for her perseverance. I am grateful to the Veal Veng Reconciliation Center for this opportunity.

Yim Malika, a 10th-grade student, expressed happiness in gaining new knowledge about Cambodian history through Grandma’s shared experiences during the Khmer Rouge regime. Her story of losing her husband and beloved child left a lasting impact on me. I am thankful to the Veal Veng Reconciliation Center for allowing me to hear the stories of survivors. If given the chance, I would love to learn more about Cambodia’s history.

Observations:
The students were well-behaved and friendly.
All students were engaged and happy to listen to the stories of Khmer Rouge survivors.
After hearing Grandma Mao Ut’s life story, the students felt deep sadness and empathy for her.
The students listened attentively to both Grandma and the team.
Mrs. Mao Ut is healthy and recalls the hardships of the Khmer Rouge regime vividly.
She expressed happiness in sharing her experiences.
All students made an effort to take notes.
The weather was pleasant.

នៅវេលាម៉ោង ៨:០០នាទីល្ងាច ថ្ងៃទី១៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ សិស្សានុសិស្សថ្នាក់ទី១០នៃវិទ្យាល័យហ៊ុនសែនប្រម៉ោយចំនួន១១នាក់(ស្រី) បានមកអានសៀវភៅប្រវត្តិសាស្រ្ត និងស្ដាប់រឿងរ៉ាវជីវិតរបស់អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមនៅមជ្ឈមណ្ឌលផ្សះផ្សាវាលវែង។ ក្រុមការងារមជ្ឈមណ្ឌលផ្សះផ្សាវាលវែងបានអញ្ជើញអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមម្នាក់ឈ្មោះ ម៉ៅ អ៊ុត ភេទស្រី អាយុ៧៨ឆ្នាំ រស់នៅក្នុងភូមិប្រម៉ោយ ឃុំប្រម៉ោយ ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់មកនិយាយអំពីរឿងរ៉ាវ ដែលលោកយាយបានឆ្លងកាត់ពីអតីតកាល ក្នុងសម័យសង្រ្គាម និងជាពិសេសក្នុងរបបខ្មែរក្រហម(១៩៧៥-១៩៧៩) ដល់សិស្សានុសិស្សឲ្យបានដឹង។

គោលបំណងដែលក្រុមការងារមជ្ឈមណ្ឌលផ្សះផ្សាវាលវែងរៀបចំឲ្យសិស្សានុសិស្សមកអានសៀវភៅប្រវត្តិសាស្រ្ត និងស្ដាប់រឿងរ៉ាវជីវិតរបស់អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមមានដូចខាងក្រោម៖
១) សិក្សាស្វែងយល់ចំណេះដឹងបន្ថែមអំពីប្រវត្តិសាស្រ្តក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ(១៩៧៥-១៩៧៩) ។
២) សិស្សានុសិស្សទាំងអស់ក៏ចង់ស្វែងយល់ពីរឿងរ៉ាវរបស់អ្នករស់រានមានជីវិតក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។
៣) បង្កើតទំនាក់ទំនងល្អរវាងសិស្សានុសិស្សដែលជាក្មេងជំនាន់ក្រោយ និងអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម។

បន្ទាប់ពីក្រុមការងារមជ្ឈមណ្ឌលផ្សះផ្សាវាលវែងណែនាំខ្លួន និងធ្វើបទបង្ហាញជាសង្ខេបពីមជ្ឈមណ្ឌលផ្សះផ្សាវាលវែងរួចមក លោកយាយ ម៉ៅ អ៊ុត បានចែករំលែកបទពិសោធន៍ជីវិតក្នុងរបបខ្មែរក្រហមទៅកាន់សិស្សានុសិស្សដូចខាងក្រោម៖

ខ្ញុំឈ្មោះ ម៉ៅ អ៊ុត ភេទស្រី អាយុ៧៨ឆ្នាំ។ សព្វថ្ងៃ ខ្ញុំ រស់នៅជាមួយកូនប្រុស និងមើលថែចៅៗ។ ខ្ញុំមានស្រុកកំណើតនៅក្នុងភូមិចំការចេកខាងជើង ឃុំផ្ទះព្រៃ ស្រុកសំពៅមាស(បច្ចុប្បន្ន ក្រុងពោធិ៍សាត់) ខេត្តពោធិ៍សាត់។ បច្ចុប្បន្ន ខ្ញុំ រស់នៅក្នុងភូមិប្រម៉ោយ ឃុំប្រម៉ោយ ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់។ ឪពុករបស់ខ្ញុំ ឈ្មោះ ម៉ៅ លុយ (ស្លាប់) និងម្ដាយឈ្មោះ ទូច អៃ (ស្លាប់)។ ពួកគាត់ទាំងពីរបានស្លាប់ក្នុងសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម ដោយសារជំងឺ។ ខ្ញុំ មានបងប្អូនបង្កើតចំនួន៣នាក់ (ស្រី)។ ខ្ញុំ ជាកូនច្បងក្នុងគ្រួសារឈ្មោះ ម៉ៅ អ៊ុត, ទីពីរឈ្មោះ ម៉ៅ សំអ៊ុន(ស្លាប់) និងទី៣ឈ្មោះ ម៉ៅ សំអឿន។ ស្វាមីរបស់ ខ្ញុំ ឈ្មោះ ឈឹម បិត (ស្លាប់) ក្នុងជំនាន់ ប៉ុល ពត។ ខ្ញុំ មានកូនចំនួន២នាក់ (ស្រីម្នាក់)។ កូនស្រីរបស់ ខ្ញុំ បានស្លាប់ក្នុងរបប ប៉ុល ពត។ សព្វថ្ងៃខ្ញុំនៅសល់តែកូនប្រុសម្នាក់ឈ្មោះ ម៉ៅ ជ្រឹង។

កាល ខ្ញុំ នៅវ័យកុមារឪពុករបស់ ខ្ញុំ ជាមន្រ្តីប៉ុលីសយាមនៅពន្ធធនាគារខេត្តពោធិ៍សាត់។ ចំណែកម្ដាយរបស់ ខ្ញុំ ប្រកបមុខរបរធ្វើស្រែចម្ការ និងដាំបន្លែបន្តិចបន្តួចយកទៅលក់នៅផ្សារពោធិ៍សាត់។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នា ខ្ញុំ បានចូលរៀនសូត្រនៅសាលាបឋមសិក្សាពោធិ៍សាត់ បានត្រឹមថ្នាក់ទី១០ (សម័យសង្គមចាស់)។ អតីតសាលាបឋមសិក្សាពោធិ៍សាត់(បច្ចុប្បន្នមន្ទីរពេទ្យបង្អែកខេត្តពោធិ៍សាត់)។ ខ្ញុំ អាចអានអក្សរបាន ប៉ុន្តែចេះសរសេរអក្សរបានបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះ។ បន្ទាប់ពីឈប់រៀន ខ្ញុំ បាននៅជួយធ្វើការងារនៅផ្ទះដូចជា ឃ្វាលគោ ចិញ្ចឹមជ្រូក និងមើលថែប្អូនស្រី។ បន្ទាប់មក ឪពុករបស់ ខ្ញុំ បានធ្លាក់ខ្លួនមានជំងឺ រហូតស្លាប់បាត់បង់ជីវិត។ បន្ទាប់ពីឪពុកបានស្លាប់អស់រយៈពេលប្រហែល៣ខែ ម្ដាយរបស់ ខ្ញុំ បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត ដោយសារជំងឺម្នាក់ទៀត។ ក្រោយឪពុកម្ដាយបានស្លាប់ ខ្ញុំ ត្រូវរ៉ាប់រងកិច្ចការទាំងឡាយនៅក្នុងផ្ទះ និងមើលថែរក្សាប្អូនៗ។

នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៧០ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ មានយន្តហោះបានបើកមកទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅភូមិមួយចំនួននៅក្បែរៗភូមិចំការចេកខាងជើង។ សម្លេងយន្តហោះបានបន្លឺឡើងកងរំពងពាសពេញភូមិ ធ្វើឲ្យ ខ្ញុំ ភ័យខ្លាច ទើបបាននាំប្អូនៗរត់ទៅពួនក្នុងលេណដ្ឋានជាមួយសាច់ញាត្តិ និងអ្នកភូមិចំការចេកខាងជើងទាំងអស់។ បន្ទាប់ពីស្ងាត់សម្លេងយន្តហោះបងប្អូនសាច់ញាត្តិបានរៀបចំឲ្យ ខ្ញុំ រៀបការជាមួយស្វាមីឈ្មោះ ឈឹម បិត ដែលជាទាហានរបស់លោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់។ ក្នុងពិធីរៀបការបានរៀបចំតាមប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរដូចមង្គលការបច្ចុប្បន្ននេះ មានតុ មានរោង មានភ្លេង មានអាចារ្យ មានព្រះសង្ឃ និងរៀបចំពិធីផ្សេងៗ។ បន្ទាប់ពីរៀបការរួច ប្អូនស្រីទាំងពីររស់នៅក្នុងផ្ទះជាមួយ ខ្ញុំ ហើយ ខ្ញុំ បានប្រកបមុខរបរលក់ថ្លែឈើព្រៃដូចជា ផ្លែមាជ ផ្លែដកពាយ ផ្លែភ្ញៀវ និងស្ងោរដំឡូងយកទៅលក់នៅក្នុងសាលាបឋមសិក្សាពោធិ៍សាត់ (បច្ចុប្បន្នផ្សារចាស់ ខេត្តពោធិ៍សាត់)។ ចំណែកប្ដីរបស់ ខ្ញុំ ជាទាហានយាមនៅរបងសាលាខេត្តពោធិ៍សាត់។ នៅឆ្នាំ១៩៧៣ ខ្ញុំ សម្រាលបានកូនស្រីម្នាក់។ បន្ទាប់មក ខ្ញុំ ប្រកបមុខរបរលក់ផ្លែឈើព្រៃរហូតដល់ដើមឆ្នាំ១៩៧៥។

ក្រោយថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្មែរក្រហម ដែលហៅថា(អង្គការ) បានប្រកាសថា សូមឲ្យប្រជាជនចាកចេញពីភូមិចំការចេកខាងជើងរយៈពេលបីថ្ងៃ ទើបត្រឡប់មកវិញ។ បន្ទាប់ពីបានឮការប្រកាស ខ្ញុំ និងប្អូនស្រីបានរៀបចំសម្លៀកបំពាក់មួយចំនួន ម្ហូបអាហារ និងសម្ភារៈចាំបាច់មួយចំនួនច្រកចូលក្នុងបាវ(ការ៉ុង) ព្រមទាំងដឹកគោទៅជាមួយផងដែរ។ អំឡុងពេលធ្វើដំណើរ អង្គការបានប្រកាសទៀតថា សូមឲ្យប្រជាជនទាំងអស់ធ្វើដំណើរទៅកាន់ស្រុកកំណើតរៀងៗខ្លួន។ បន្ទាប់មក ប្ដីរបស់ ខ្ញុំ បាននាំខ្ញុំ កូន និងប្អូនស្រីទាំងពីរធ្វើដំណើរចេញពីភូមិចំការចេកខាងជើងទៅកាន់ស្រុកកំណើរនៅក្នុងភូមិធ្លក ឃុំស្យា ស្រុកកណ្ដៀង ខេត្តពោធិ៍សាត់។ បន្ទាប់មក ប្ដីរបស់ ខ្ញុំ ត្រូវបានអង្គការចាត់ឲ្យនៅកងនេសាទត្រីក្នុងស្រុកកណ្ដៀង និងចេញទៅនេសាទជារៀងរាល់ថ្ងៃ ដើម្បីយកត្រីមកផ្គត់ផ្គង់ក្នុងសហករណ៍។ រីឯ ប្អូនស្រីទី២ឈ្មោះ ម៉ៅ សំអ៊ុន ត្រូវបានអង្គការចាត់ឲ្យចូលក្នុងកងចល័តទៅធ្វើការងារឆ្ងាយៗពីភូមិធ្លក។ ចំណែកប្អូនស្រីទី៣ ឈ្មោះ ម៉ៅ សំអឿន ត្រូវបានអង្គការចាត់ឲ្យនៅក្នុងកងកុមារធ្វើការងារ រើសអាចម៌គោ កាប់ទន្រ្ទានខេត្រ កាប់ដីដំបូក ដើម្បីលាយយកទៅធ្វើជាជីដាក់ស្រែក្នុងភូមិធ្លក។ មិនយូរប៉ុន្មាន ខ្ញុំ សម្រាលបានកូនប្រុសម្នាក់ឈ្មោះ ម៉ៅ ជ្រឹម។ បន្ទាប់ពីសម្រាលកូនបានរយៈពេលប្រហែល១សប្ដាហ៍ ខ្ញុំ បានឮដំណឹងតាមរយៈអង្គការថា ឲ្យអតីតទាហាន លន់ នល់ ទាំងអស់រៀបចំខ្លួនទៅរៀនសូត្របន្ថែម។ ពូម្នាក់ឈ្មោះ ម៉ែន អន ជាអតីតទាហាន លន់ នល់ ជាមួយប្ដីរបស់ ខ្ញុំ បានស្លៀកពាក់ស្អាតបាតដើរកាត់មុខផ្ទះរបស់ ខ្ញុំ រួចចូលប្រាប់ប្ដី ខ្ញុំ ថា «បិត អើយមិនបាច់ទាន់ទៅរៀនទេ ប្រពន្ធឯងកូនខ្ចី នៅមើលថែប្រពន្ធសិនទៅ ចាំខ្ញុំទៅមុន»។ លុះក្រោយមក ខ្ញុំ បានឮអ្នកភូមិនិយាយតៗថា អតីតទាហាន លន់ នល់ ទាំងអស់ត្រូវបានបញ្ចូនទៅរៀនសូត្រ ត្រូវខ្មែរក្រហមវាយសម្លាប់ចោលនៅទួលពោធិ៍ជ្រៃ(បច្ចុប្បន្នស្ថិតក្នុងភូមិព្រីងខ្ពស់ ឃុំស្រែស្ដុក ស្រុកកណ្ដៀង ខេត្តពោធិ៍សាត់)។ ក្រោយមកទៀត ខ្ញុំ មិនបានឃើញ ម៉ែន អន ត្រឡប់រស់នៅក្នុងភូមិទៀតនោះឡើយ។ បន្ទាប់ពីសម្រាកកូនបានរយៈពេល១ខែ អង្គការបានប្រើ ខ្ញុំ ឲ្យទៅកិនស្រូវ និងរែងអង្ករឲ្យស្អាត។ ក្នុងរយៈពេល១ថ្ងៃ ខ្ញុំ ខំប្រឹងកិនស្រូវ និងរែងអង្ករបានប្រហែល៣ទៅ៤បាវរហូតដល់ទាស់។ រីឯកូនប្រុស អង្គការបានឲ្យ ខ្ញុំ យកទៅផ្ញើជាមួយយាយចាស់ៗក្នុងសហករណ៍ ដើម្បីឲ្យ យាយ មើលថែ។ យាយចាស់ៗ ត្រូវបានអង្គការប្រើឲ្យមើលកុមារតូចៗ និងក្រងស្បូវ។ សម្រាប់របបអាហារ ខ្ញុំ បានហូបបបរក្នុងមួយថ្ងៃ២ពេល ប៉ុន្តែ ខ្ញុំ ហូបមិនបានគ្រប់គ្រាន់នោះទេ ព្រោះបបររាវៗសុទ្ធតែទឹក។ រាល់ពេលប្ដីរបស់ ខ្ញុំ ត្រឡប់មកពីនេសាទត្រីវិញ តែងតែលួចយកត្រីមកអាំងនៅពេលយប់ឲ្យ ខ្ញុំ ហូបជាមួយបបរ គ្រាន់បានទឹកដោះបំបៅកូនតូច។ ដោយសារការបរិភោគអាហារមិនបានគ្រប់គ្រាន់ កូនស្រីរបស់ ខ្ញុំ បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត។ បន្ទាប់មកទៀត ខ្ញុំ ត្រូវបានអង្គការចាត់ឲ្យទៅស្ទូងចល័តទៅនៅភូមិស្យា ក្នុងឃុំស្យា ស្រុកកណ្ដៀង។ អង្គការបានសាងសង់ខ្ទមតូចៗសម្រាប់ឲ្យស្នាក់នៅ។ ថ្ងៃមួយ ខ្ញុំ បានចល័តទៅធ្វើស្រែនៅភូមិកំពង់សំបួរ ប្រធានកង (មិនចាំឈ្មោះ) បានប្រាប់ថា ប្អូនស្រីទី២ឈ្មោះ ម៉ៅ សំអ៊ុន បានធ្លាក់ខ្លួនឈឺ និងត្រូវបានបញ្ចូនទៅសម្រាកនៅមន្ទីរពេទ្យ។ លុះក្រោយមក អង្គការបានបញ្ចូន ម៉ៅ សំអ៊ុន ឲ្យត្រឡប់មកស្នាក់នៅជាមួយ ខ្ញុំ នៅខ្ទមក្នុងភូមិកំពង់សំបួរ។ ប្អូនស្រីរបស់ ខ្ញុំ បានធ្លាក់ខ្លួនឈឺដោយសារអង្គការបានប្រើឲ្យធ្វើការងារធ្ងន់ធ្ងរហួសកម្លាំង និងមិនមានអាហារហូបគ្រប់គ្រាន់។ មិនយូរប៉ុន្មាន ប្អូនស្រីរបស់ ខ្ញុំ ឈ្មោះ ម៉ៅ សំអ៊ុន បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត។ បន្ទាប់មក អង្គការបានសែងសាកសពប្អូនស្រីរបស់ ខ្ញុំ ទៅបាត់ ហើយ ខ្ញុំ មិនបានទៅជូនដំណើរប្អូនជាលើកចុងក្រោយនោះទេ ខ្ញុំ ត្រូវទៅធ្វើការងារធម្មតា។ នៅពេលប្រជាជនឈឺ អង្គការបានចែកថ្នាំអាចម៌ទន្សាយឲ្យលេប លុះត្រាឈឺមិនអាចទៅធ្វើការងារបាន ទើបអង្គការឲ្យទៅសម្រាកនៅមន្ទីរពេទ្យ។ នៅចុងឆ្នាំ១៩៧៥ អង្គការបាននិយាយថា «ពួកគេសោកស្ដាយដែលបានយកអ្នកចេះដឹង និងអតីតទាហាន លន់ នល់ មួយចំនួនទៅសម្លាប់ចោល បើទុកអ្នកទាំងនោះឲ្យមានជិវិតរស់នៅ នឹងមានគំនិតល្អក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ បង្កើតបច្ចេកវិទ្យា ដើម្បីបង្កបង្កើនផលស្រូវបានដោយងាយស្រួល »។ អង្គការ តែងតែស៊ើបអំពីជីវប្រវត្តិរបស់ ពួកខ្ញុំ ស្ទើររៀងរាល់ថ្ងៃ។ ក្រោយមក អង្គការបានជ្រើសរើស ប្ដីរបស់ ខ្ញុំ និងក្រុមកងនេសាទ ឲ្យទៅរៀនសូត្រ ដើម្បីមានជំនាញអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងភូមិឃុំបន្តទៀត។ រយៈពេលប្រហែលជាបីថ្ងៃក្រោយ បងស្រីម្នាក់(មិនចាំឈ្មោះ)បានដើរមកប្រាប់ខ្ញុំ ថា «អ៊ុត អើយប្ដីរបស់ឯងប្រហែលជាស្លាប់ហើយ ព្រោះខ្ញុំឮសម្លេងអង្គការបានវាយមនុស្សសម្លាប់ចោល មួយចំនួនបានស្រែកឲ្យជួយ មួយចំនួនស្ងាត់បាត់មាត់ឈឹង ហើយ ខ្ញុំ បានឃើញអង្គការជញ្ចូនសាកសពដាក់លើទូកអុំទៅបាត់ មិនដឹងយកទៅទម្លាក់នៅទីណាទេ »។ បន្ទាប់ពីបានឮថា ប្ដីរបស់ ខ្ញុំ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមសម្លាប់ ខ្ញុំ មានអារម្មណ៍អាណិត និងនឹកស្រណោះប្ដីជាពន់ពេក ដែលប្ដីជាមនុស្សល្អ មិនគួរត្រូវបានអង្គការវាយសម្លាប់ដោយបែបនេះទេ។ បន្ទាប់មក ខ្ញុំ រស់នៅក្នុងភូមិកំពង់សំបួរ ធ្វើការងារ ដក ស្ទូង និងច្រូតស្រូវ ហើយ នៅពេលយប់ អង្គការបានឲ្យ ខ្ញុំ ធាក់រហាត់ទឹកបញ្ចូលទឹកក្នុងស្រូវទាំងមេឃងងឹតឈឹង មិនមានភ្លើងសម្រាប់បំភ្លឺនោះទេ។ ក្រៅពីការងារធ្វើស្រែ ខ្ញុំ ត្រូវបានអង្គការប្រើឲ្យរែកទឹកស្រោចដំណាំនៅជុំវិញផ្ទះ។

ឆ្នាំ១៩៧៩ ខ្ញុំ បានឃើញកងទ័ពវៀតណាមបានចូលមកក្នុងភូមិកំពង់សំបួរ។ ដោយសារមានភាពភ័យខ្លាច ខ្ញុំ បាននាំកូនប្រុស និងប្អូនស្រីពៅ រត់ចេញពីភូមិកំពង់សំបួរឡើងទៅឃុំកណ្ដៀង រហូតដល់ភូមិកំពង់ក្របី ឃុំអន្លង់វិល ស្រុកកណ្ដៀង ហើយ ខ្ញុំ បាននាំកូនប្រុស និងប្អូនស្រីពៅ ចូលស្នាក់នៅក្នុងផ្ទះប្រជាជនដែលទុកចោលនៅក្នុងភូមិកំពង់ក្របី។ បន្ទាប់មក ខ្ញុំ បានចេញពីភូមិកំពង់ក្របី ដើរត្រឡប់មកភូមិកំណើតនៅភូមិចំការចេកខាងជើងវិញ ដោយប្រកបមុខរបរលក់បន្លែ។ រឿងរ៉ាងដែលខ្ញុំ បានចងចាំ និងមិនអាចបំភ្លេចបានក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមគឺ ខ្ញុំ បានបាត់បង់ប្ដី កូនស្រី និងប្អូនស្រីជាទីស្រឡាញ់។ ខ្ញុំ មានការលំបាកខ្លាំង ហូបចុកមិនបានគ្រប់គ្រាន់ ហើយ ខ្ញុំ តែងតែខិតខំធ្វើការងារយ៉ាងពិបាក ព្រោះខ្លាចអង្គការយកទៅសម្លាប់ចោលដូចប្ដីរបស់ ខ្ញុំ។ សព្វថ្ងៃ ខ្ញុំ មានជំងឺប្រចាំកាយដូចជា លើសឈាម និងឈឺសន្លាក់ដៃជើង។

បន្ទាប់ពីលោកយាយ ម៉ៅ អ៊ុត បញ្ចប់ការចែករំលែករឿងរ៉ាវនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម សិស្សានុសិស្សបានសំណួរមួយចំនួនទៅកាន់លោកយាយដូចខាងក្រោម៖
១/ តើអង្គការស៊ើបសួរជីវប្រវត្តិលោកយាយដូចម្ដេចខ្លះ?
២/ តើបច្ចុប្បន្នលោកយាយនៅនឹកដល់ ស្វាមី ប្អូនស្រី និងកូនស្រីរបស់លោកយាយទេ?
៣/ តើប្អូនស្រីរបស់លោកយាយឈ្មោះ ម៉ៅ សំអ៊ុន ស្លាប់ក្នុងឆ្នាំណា?
៤/ តើសព្វថ្ងៃប្អូនស្រីទី៣ឈ្មោះ ម៉ៅ សំអឿន មានលំនៅដ្ឋាននៅឯណា?
៥/ ហេតុអ្វីបានជាអង្គការតែងតែស៊ើបពីប្រវត្តិរបស់លោកយាយ និងក្រុមគ្រួសារ?
៦/ តើកូនប្រុសរបស់លោកយាយមានអាយុប៉ុន្មាន?
៧/ ហេតុអ្វីបានជាខ្មែរក្រហមយកទាហាន លន់ នល់ ទៅសម្លាប់ចោល?
៨/ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៣ លោកយាយសម្រាលបានកូនស្រីម្នាក់ តើកូនស្រីរបស់លោកយាយមានឈ្មោះអ្វី?
៩/ តើលោកយាយបានដឹងរឿងអ្វីទាក់ទងនឹងកងទ័ពវៀតណាម ទើបធ្វើឲ្យលោកយាយខ្លាច?
១០/ តើមានកងទ័ពណាខ្លះបានចូលមករំដោះប្រទេសកម្ពុជាឲ្យរួចផុតពីរបបខ្មែរក្រហម?
១១/ តើខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាចដោយរបៀបណា?
១២/ ហេតុអ្វីខ្មែរក្រហមឲ្យប្រជាជនហូបមិនគ្រប់គ្រាន់?
១៣/ តើខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាចអស់រយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំ?
១៤/ តើការឡើងកាន់អំណាចរបស់ខ្មែរក្រហមមានគោលបំណងអ្វី?

ចំណាប់អារម្មណ៍៖
១/ ឈ្មោះ នាង សុខ ហ៊ាង ភេទស្រី ជាសិស្សថ្នាក់ទី១០ នៃវិទ្យាល័យហ៊ុនសែនប្រម៉ោយ ខ្ញុំមានអារម្មណ៍ក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមពិតជាលំបាកណាស់។ ក្រោយពេលខ្ញុំបានស្ដាប់សាច់រឿងរបស់ លោកយាយ ម៉ៅ អ៊ុត រៀបរាប់ពីជីវប្រវត្តិដែលលោកយាយបានឆ្លងកាត់ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ខ្ញុំមានអារម្មណ៍សោកសៅខ្លាំងណាស់។ លោកយាយ ពិតជាមានភាពតស៊ូក្នុងជីវិត ដែលបានឆ្លងកាត់ការលំបាក ធ្វើការងារធ្ងន់ធ្ងរទាំងដែលទើបសម្រាលកូន។

២/ ឈ្មោះ ទូច ស្រីនិច ភេទស្រី ជាសិស្សថ្នាក់ទី១០ នៃវិទ្យាល័យហ៊ុនសែនប្រម៉ោយ ខ្ញុំមានអារម្មណ៍សប្បាយរីករាយដែលបានចូលរួមស្ដាប់សាច់រឿងរបស់អ្នករស់រានមានជីវិតក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។ បន្ទាប់ពីបានស្ដាប់អំពីជីវប្រវត្តិរបស់លោកយាយ ម៉ៅ អ៊ុត ខ្ញុំបានដឹងថាការរស់នៅរបស់លោកយាយផ្ទាល់ ក៏ដូចជាប្រជាជនគឺមានការលំបាកខ្លាំង ហើយខ្ញុំមានការសោកស្ដាយចំពោះសមាជិកគ្រួសាររបស់លោកយាយចំនួន៣នាក់ដែលត្រូវបានបាត់បង់ជីវិតក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។ លោកយាយបាននិយាយថា ប្ដីរបស់គាត់ត្រូវបានខ្មែរក្រហមបញ្ចូនឲ្យទៅរៀនសូត្រ ប៉ុន្តែបែរជាត្រូវយកទៅវាយសម្លាប់ចោលទាំងគ្មានក្ដីអាណិត បានធ្វើឲ្យខ្ញុំគិតថារបបខ្មែរក្រហមពិតជាសាហាវឃោរឃៅ និងមានភាពផ្ដាច់ខ្លាំងជាទីបំផុត។ ខ្ញុំ មិនចង់ឲ្យកើតមានរបបណាមួយដូចរបបខ្មែរក្រហមនេះទៀតឡើយ។

៣/ ហ៊ីង ស្រីនីន ភេទស្រី ជាសិស្សរៀនថ្នាក់ទី១០ B មកពីសាលាវិទ្យាហ៊ុន សែន ប្រម៉ោយ ។
នាងខ្ញុំពិតជាមានអារម្មណ៍សប្បាយរីករាយដែលបានសិក្សាអំពីប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរក្រហម ធ្វើឲ្យនាងខ្ញុំបានយល់ដឹងកាន់តែច្បាស់ពីផលវិបាកទៅលើប្រជាជនដូចជា អាហារហូបចុកមិនបានគ្រប់គ្រាន់ និងប្រើឲ្យធ្វើការងារហួសកម្លាំង។ ជាចុងក្រោយ ខ្ញុំសូមអរគុណដល់ក្រុមការងារមជ្ឈមណ្ឌលផ្សះផ្សាវាលវែង ដែលអនុញ្ញាតឲ្យក្រុមនាងចូលមកស្ដាប់រឿងរ៉ាវនិងទុកលំបាករបស់លោកយាយ ម៉ៅ អ៊ុត ដែលជាអ្នករស់រានមានជីវិតពីក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។

៤/ តា ណារីន ភេទស្រី ជាសិស្សរៀនថ្នាក់ទី១០ B មកពីសាលាវិទ្យាហ៊ុន សែន ប្រម៉ោយ ។
នាងខ្ញុំពិតជាមានអារម្មណ៍សប្បាយរីករាយដែលបានមកសិក្សា និងស្ដាប់រឿងរ៉ាវរបស់លោកយាយ ម៉ៅ អ៊ុតដែលជាអ្នករស់រានមានជីវិតពីក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។ បន្ទាប់ពីស្ដាប់រឿងរ៉ាវរបស់លោកយាយខ្ញុំពិតជាមានចិត្កអាណិតអាសូរដល់លោកយាយដែលបានបាត់បង់ប្ដី ប្អូនស្រី និងកូនជាទីស្រលាញ់នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។ សម្រាប់ខ្ញុំផ្ទាល់ ខ្ញុំមិនចង់ឲ្យរបបខ្មែរក្រហមកើតឡើងម្ដងទៀតទេ ព្រោះរបបខ្មែរក្រហមបានធ្វើឲ្យប្រជាជនជាច្រើនរងទុក្ខវេទនា បែកបាក់គ្រួសារ និងបានសម្លាប់អ្នកមានចំណេះដឹងជាច្រើននាក់។

៥/ យ៉ាន សុខអ៊ីន ជាសិស្សថ្នាក់ទី១០B មកពីសាលាវិទ្យាល័យហ៊ុនសែនប្រម៉ោយ នាងខ្ញុំពិតជាមានអារម្មណ៍សប្បាយរីករីយណាស់ដែលជួបជាមួយសាក្សីរស់ដែលគាត់ធ្លាប់បានឆ្លងកាត់ពីរបបខ្មែរក្រហម ហើយខ្ញុំទទួលបានចំណេះច្រើនពីរបបមួយនេះផងដែរដូចជា ការប្រើឲ្យប្រជាជនធ្វើការងារធ្ងន់លើសកម្លាំងពលកម្ម បំបែកបំបាក់ក្រុមគ្រួសារមិនឲ្យរស់នៅជួបជុំគ្នា។ ក្រោយពេលបានស្ដាប់សាច់រឿងរបស់លោកយាយចប់ខ្ញុំពិតជាមានអារម្មណ៍ក្ដុកក្ដួលយ៉ាងខ្លាំង ពិព្រោះគាត់ត្រូវបាត់បង់ប្ដីនិងកូនស្រីជាទីស្រឡាញ់។ លើសពីនេះទៅទៀតខ្មែរក្រហមបានសម្លាប់ប្រជាជនខ្មែរអស់ជាច្រើននាក់ ដែលនាក់ទាំងអស់នោះគ្មានមូលហេតុខុសអ្វីសោះ។ ខ្ញុំសូមសរសើរទៅកាន់លោកយាយដែលគាត់មានការតស៊ូ និងភាពអត់ធ្មត់។ ជាចុងក្រោយខ្ញុំពិតជាអរគុណខ្លាំងណាស់ដែលមជ្ឈមណ្ឌលផ្សះផ្សាវាលវែងបានផ្ដល់ឪកាសឲ្យនាងខ្ញុំចូលរួមស្ដាប់សាច់រឿងរបស់អ្នករស់រានមានជីវិត។

៦/ យឹម ម៉ាលីកា ជាសិស្សថ្នាក់ទី១០B មកពីសាលាវិទ្យាល័យហ៊ុនសែនប្រម៉ោយ នាងខ្ញុំពិតជាមានអារម្មណ៍សប្បាយរីករាយណាស់និងទទួលបានចំណេះដឹងថ្មីៗពីប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ពិព្រោះលោកយាយបានចែករំលែកនូវរឿងរ៉ាវជីវិតរបស់គាត់ដែលធ្លាប់បានឆ្លងកាត់នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមមកកាន់សិស្សានុសិស្សឲ្យបានដឹងពីខ្សែជីវិតរបស់គាត់។ គាត់បានបាននិយាយថាគាត់បានបាត់បង់ប្ដីហើយនិងកូនជាទីស្រឡាញ់នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ដែលបានបន្សល់ទុក្ខការឈឺចាប់ពេញមួយជីវិត។ ក្រោយពេលខ្ញុំបានស្ដាប់ហើយ ខ្ញុំពិតក្ដុកក្ដួលខ្លាំងណាស់ និងអាណិតគាត់ដែលគាត់ខិតខំប្រឹងប្រែងយ៉ាងខ្លាំងរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ ខ្ញុំពិតជាអរគុណខ្លាំងណាស់ដែលមជ្ឈមណ្ឌលផ្សះផ្សាវាលវែងបានឲ្យរូបនាងខ្ញុំ ចូលរួមស្ដាប់សាច់រឿងរបស់អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម បើមានឪកាសខ្ញុំពិតជាចង់ចូលរួមស្វែងយល់ពីប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ប្រទេសកម្ពុជាបន្ថែមទៀត។

អង្កេតការណ៍៖
• សិស្សានុសិស្សមានឥរិយាបទល្អ និងរស់រាយរាក់ទាក់។
• សិស្សានុសិស្សទាំងអស់មានភាពរីករាយ ដែលបានចូលរួមស្ដាប់សាច់រឿងអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម។
• បន្ទាប់ពីបានស្ដាប់រឿងរ៉ាវជីវិតរបស់លោកយាយ ម៉ៅ អ៊ុត សិស្សានុសិស្សមានអារម្មណ៍សោកសៅខ្លាំង និងអាណិតអាសូរលោកយាយ។
• សិស្សទាំងអស់យកចិត្តទុកដាក់ស្ដាប់លោកយាយ និងក្រុមការងារ។
• លោកយាយ ម៉ៅ អ៊ុត មានសុខរឹងមាំ និងចងចាំពីទុក្ខលំបាកក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។
• លោកយាយ ម៉ៅ អ៊ុត មានអារម្មណ៍សប្បាយរីករាយក្នុងការចែករំលែកអំពីបទពិសោធន៍ជីវិតក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។
• សិស្សទាំងអស់ព្យាយាមកត់ត្រាទុក
• អាកាសធាតុល្អ។

Meeting with a survivor of the Khmer Rouge.
Activities of Students listen to the story of a Khmer Rouge survivor.
Photos by Chan Narith
Documentation Center of Cambodia Archieves
July 17, 2025

Full report